באַקוקן דעם קאוד פון דרעפט:אדיר ונאור

{{דרעפט}}
{{חלונית
|ניקוד=כן
| כותרת = אַדִּיר וְנָאוֹר
|תוכן=<poem>'''אַ'''דִּיר וְנָאוֹר{{הערה|1={{תנ"ך|תהלים|עו|ה}}}}; '''בּ'''וֹרֵא דּוֹק וָחֶלֶד; מִי אֵ-ל כָּמוֹךָ{{הערה|1={{תנ"ך|מיכה|ז|יח}}}}
'''גּ'''וֹלֶה עֲמוּקוֹת{{הערה|1={{תנ"ך|איוב|יב|כב}}}}; '''דּ'''וֹבֵר צְדָקוֹת; מִי אֵ-ל כָּמוֹךָ
'''הָ'''דוּר בִּלְבוּשׁוֹ{{הערה|שם=ישעיה|{{תנ"ך|ישעיהו|סג|א}}}}; '''וְ'''אֵין זוּלָתוֹ; מִי אֵ-ל כָּמוֹךָ
'''ז'''וֹכֵר הַבְּרִית; '''ח'''וֹנֵן שְׁאֵרִית{{הערה|1={{תנ"ך|עמוס|ה|טו}}}};{{הערה|במנהגי אשכנז: זוֹקֵף כְּפוּפִים; חוֹנֵן דַּלִּים.}} מִי אֵ-ל כָּמוֹךָ
'''טְ'''הוֹר עֵינַיִם{{הערה|1={{תנ"ך|חבקוק|א|יג}}}}; '''י'''וֹשֵׁב שָׁמַיִם; מִי אֵ-ל כָּמוֹךָ
'''כּ'''וֹבֵשׁ עֲוֹנוֹת; '''ל'''וֹבֵשׁ צְדָקוֹת; מִי אֵ-ל כָּמוֹךָ
'''מֶ'''לֶךְ מְלָכִים; '''נ'''וֹרָא וְנִשְׂגָּב; מִי אֵ-ל כָּמוֹךָ
'''ס'''וֹמֵךְ נוֹפְלִים{{הערה|1={{תנ"ך|תהלים|קמה|יד}}}}; '''ע'''וֹנֶה עֲשׁוּקִים{{הערה|1={{תנ"ך|תהלים|קג|ו}}}}; מִי אֵ-ל כָּמוֹךָ
'''פּ'''וֹדֶה וּמַצִּיל{{הערה|1={{תנ"ך|ירמיהו|לא|י}}}}; '''צ'''וֹעֶה בְּרָב כֹּחַ{{הערה|שם=ישעיה}}; מִי אֵ-ל כָּמוֹךָ
'''קָ'''רוֹב לְקוֹרְאָיו{{הערה|1={{תנ"ך|תהלים|קמה|יח}}}}; '''רַ'''חוּם וְחַנּוּן;{{הערה|במנהגי אשכנז: רָם וּמַאֲזִין שַׁוְעָה.}} מִי אֵ-ל כָּמוֹךָ
'''שׁ'''וֹכֵן שְׁחָקִים; '''תּ'''וֹמֵךְ תְּמִימִים; מִי אֵ-ל כָּמוֹךָ
[נֹשֵׂא עָוֺן; וְעוֹבֵר עַל פֶּשַׁע; מִי אֵ-ל כָּמוֹךָ]{{הערה|די זייל איז צוגעלייגט געווארן נאך וואס די אַקראָסטיק האט זיך גענדיגט, כדי צו אריבער פירן צו די לשון פונעם פסוק נאכדעם. ער געפינט זיך נישט ביי די ספרד'ישע מנהגים, און ווי עס זעט אויס איז ער נישט א טייל פון די ארגינעלע פיוט ([[שולמית אליצור]], '''סוד משלשי קודש''', [[האיגוד העולמי למדעי היהדות]], ירושלים תשע"ט, עמ' 511).}} </poem>}}
[[טעקע:Gottlieb-Jews Praying in the Synagogue on Yom Kippur.jpg|250px|ממוזער|שמאל|[[אידן דאווענען אין שול יום כיפור]] ([[1878]]), א טייל פון א מאלעריי פון [[מאוריצי גאטליב]]]]
'''אַדִּיר וְנָאוֹר''' איז א [[פיוט]] וואס עס איז נישט באקאנט ווער האט עס מחבר געווען, וואס ווערט געזאגט ביי [[חזרת הש"ץ]] אום [[יום כיפור]] ביי א מערהייט קהילות ישראל. ביי [[נוסח אשכנז|אשכנז'ישע מנהגים]] ביי [[מוסף]]{{הערה|אין מנהגים פון מזרח אשכנז, זאגט מען אנהייב דעם פיוט און זיין ענדע, און מען היפערט אויף אפאר גראמען אינדערמיט. זעהט מחזור גאלדשמידט, [https://www.hebrewbooks.org/pdfpager.aspx?req=22323&st=&pgnum=650 עמ' 595].}} און ביי [[נוסח ספרד]] ביי אלע תפילות פון טאג. [[ספרד'ישע אידן]] פירן זיך געווענליך צו זאגן די פיוט מיט א ריטעמישע ניגון.

==הינטערגרונט==
ביי די [[קדושתא]]ות אויף יום כיפור האבן די קלאסישע פייטנים זיך געפירט צו צולייגן ביים ענדע ברכת [[קדושת היום]] א פיוט וואס ווערט אנגערופן "סדר פסוקים" און איז מפייט א סעריע פון די ענינים פון סליחה וכפרה וואס ווערן גענומן פון די תורה, כתובים און נביאים (ענליך צו [[מלכויות זכרונות ושופרות]] [[ראש השנה]]).{{הערה|צו א פארברייטערונג אויף די סדרי הפסוקים זעט אליצור, '''סוד משלשי קודש''', [[האיגוד העולמי למדעי היהדות]], ירושלים תשע"ט, קאפיטל ט' סעיף ה', זייט 486–509; און אין קורצן אין איר ארטיקל "[https://www.ybz.org.il/?CategoryID=282&ArticleID=3754#.X2mnxWhvY2w סדרי פסוקים בפיוטים ובתפילות ישראל]", '''[[גנזי קדם (שנתון)|גנזי קדם]]''' ה (תשס"ט), זייטל 19–21.}} טראץ וואס יעדער פייטן האט אויסגעקליבן די פסוקים לויט ווי עס האט אים אויסגעזען, זענען פארהאן פסוקים וואס האבן זוכה געווען צו א שטענדיגע סטאטוס. צווישן זיי, די פסוקים {{ציטוטון|מִי אֵ-ל כָּמוֹךָ נֹשֵׂא עָו‍ֹן וְעֹבֵר עַל פֶּשַׁע לִשְׁאֵרִית נַחֲלָתוֹ לֹא הֶחֱזִיק לָעַד אַפּוֹ כִּי חָפֵץ חֶסֶד הוּא|{{תנ"ך|מיכה|ז|יח|כ}}}} פון נביאים האבן גענוצט כסדר די לעצטע פייטנים, און עס איז געווען איינגעפירט צו מייחד זיין פאר זיי א זעלבסשטענדיגע פיוט, וואס איז אפגעהאקט פון די סדר פון די פסוקים. די גרונט פון די צענטראליטעט פון פסוקי מיכה און די סדר הפסוקים איז ווי עס זעהט אויס די צענטראלע פלאץ וואס זיי האבן געכאפט אויך ביים קבוע'דיגן נוסח נאך פון פאר די פיוטים ביי ברכת קדושת היום אין [[נוסח ארץ ישראל]].{{הערה|שולמית אליצור, "[https://openscholar.huji.ac.il/sites/default/files/jstudies/files/_file_1502018221.pdf למקורם של פיוטי הסליחות]", '''[[תרביץ]]''' פד [ד] (תמוז תשע"ו), עמ' 517–518.}}

==געבוי פון פיוט==
די אנגענומענע געבוי פון פיוטי "מי א-ל כמוך" וואס קומען נאך די סדרי הפסוקים איז זיילן מיט צוויי קורצע עקן וואס זענען איינגעארדנט דורך א [[אלף בית]] [[אַקראָסטיק]]. אין ענדע פון יעדע זייל, און צומאל אויך אין אנפאנג, קומט א [[געזאנג]] (א פזמון וואס חזר'ט זיך איבער) וואס איז געאייגנט אויפן ענטפער פון קהל און איז גענומען פונעם פסוק וואס ווערט בארבעט אינעם פיוט: {{ציטוטון|מִי אֵ-ל כָּמוֹךָ|{{תנ"ך|מיכה|ז|יח}}}}.{{הערה|אליצור, "סדרי פסוקים בפיוטים ובתפילות ישראל", עמ' 21.}} אין ענדע פונעם פיוט ווערט געזאגט דער פסוק וואס ער קומט מפייט זיין: "ככתוב על יד נביאך 'מי א-ל כמוך ...'"{{הערה|אליצור, '''סוד משלשי קודש''', פרק ט' סעיף ו', עמ' 510–516, ובפרט 510–511.|שם=סודמי}}{{הערה|נאך פיוטי "מי א-ל כמוך" וואס שטעלן אוועק דעם געבוי זעט ביי [[דניאל גאלדשמידט]], '''[[מחזור אויף יום כפור]]''', ירושלים תש"ל, [https://www.hebrewbooks.org/pdfpager.aspx?req=22323&st=&pgnum=362 עמ' 307–308] (ביי שחרית), [https://www.hebrewbooks.org/pdfpager.aspx?req=22323&st=&pgnum=774 עמ' 719–720] (ביי מנחה), און [https://www.hebrewbooks.org/pdfpager.aspx?req=22323&st=&pgnum=838 עמ' 783] (ביי נעילה).}}

אויך דער פיוט שטעלט אוועק דער אלגעמיינער געבוי, און עס קען זיין אז ער איז טאקע דער קוואל פון דער אנגענומענער געבוי, און אלע אנדערע פיוטים זענען באיינפלוסט געווארן פון אים. דער פיוט "אדיר ונאור" איז גאנץ איינפאך, און יעדע עק אין אים רעכנט אריין איין לויב טיטל פאר גאט, און דער אַקראָסטיק דרוקט צו און גיבט אוועק איין אות פאר יעדע עק. דער דאזיגער פיוט איז צוזאמגעשטעלט נאר פון שבחים פאר גאט, אבער נישט אלע פיוטים פון די סארט זענען אזוי באגרעניצט אין זייער אינהאלט.{{הערה|שם=סודמי}}

==סטיל==
דער פיוט איז נישט קיין [[גראמען]], און דערפאר געהערט ער ווי עס זעט אויס צו די פאַר-קלאסישע פיוטים צייט (פאר די [[6טער י"ה|6'סטע יארהונדערט]]). טראץ זיין פריערדיגקייט, וואס ווייזט זיך ארויס פון זיין צושפרייטקייט ביי די מחזורים פון פארשידענע קרייזן, איז כמעט וואס איז נישט געפונען געווארן קאפיעס פון אים אין [[קאיר גניזה]].{{הערה|שם=סודמי}}

ווי ערווענט, די פיוט איז זייער איינפאך אין זיין סטיל, און נעמט נישט אריין גארנישט אויסער א ליסטע פון אנגענומענע שבחים פארן אויבערשטן.{{הערה|שם=סודמי}} די פיוט איז באזירט אויף די סופערלאטיווע געבוי און מיטן באנוץ פון ווערטער אזוי ווי "אדיר", "נורא" און "מי ק-ל כמוך". דער געבוי ערשיינט ביי [[תפילת חנה]]: {{ציטוטון|אֵין קָדוֹשׁ כַּה' כִּי אֵין בִּלְתֶּךָ וְאֵין צוּר כֵּא-לֹהֵינוּ|{{תנ"ך|שמואל א|ב|ב}}}}.

==צו ליינען נאך==
* {{היברובוקס|דניאל גולדשמידט|מחזור לימים הנוראים - יום כיפור|22323|ירושלים תש"ל, עמ' 594–595|page=649}}

==דרויסנדיגע לינקס==
{{ויקיטקסט בשורה}}
* {{הזמנה לפיוט|396|אדיר ונאור}}

==רעפערענצן==
{{רעפערענצן}}

{{פיוטים ופייטנים|פיוטים}}

[[קאַטעגאָריע:פיוטים פון יום כיפור]]
[[קאטעגאריע:חלקי קדושתאות]]
[[קאטעגאריע:יצירות שמחברן אינו ידוע]]
[[קאטעגאריע:יצירות עם אקרוסטיכון]]

[[he:אדיר ונאור]]
	אכטונג: בלויז אריינלאגירטע באניצער קענען רעדאגירן בלעטער אויף המכלול.
	מיר ווארטן אויף אייערע הוספות! ביטע זיך איינשרייבן אדער אריינלאגירן.	לאגט אריין