רוי:רבי עובדיה מברטנורא
| מדינה |
 ישראל |
|---|---|
רבי עובדיה ירא פון בַּרטֶנוּרָא, באוואוסט אויך מיט די ראשי תיבות דער רַע"ב (געבוירן בערך אין יאר ה'ר'–ה'ר"י, 1440–1450 און נפטר אומגעפער ה'רע"ה 1515), איז געווען א פוסק, א מפרש, א שטאטס רב און דער מנהיג פון דער אידישער קהילה אין ירושלים אין דער סוף פון דער מאמעלוכער תקופה. ער איז מערסט באוואוסט פאר זיין פירוש אויף משניות.
לעבנסגעשיכטע
רבי עובדיה איז געבוירן געווארן אין איטאליע צו רבי אברהם ירא פון דער שטאט בערטינארא (Bertinoro), אדער בארטנורע (Bartnòra) אין דעם ראמאנישן דיאלעקט אנגענומען אין דעם געגנט, וואס ליגט אין היינטיגן פארלי-טשעזענע פראווינץ אין עמיליא-ראמאניא רעגיאן.
אין זיין יוגנט האט ער געלערנט אין דער ישיבה פונעם מהרי"ק, רבי יוסף קאלאן, וואס איז דעמאלסט געווען אין באלאניע, די הויפטשטאט פון עמיליא-ראמאניא, נאנט צו זיין געבורטס שטאט בארטנורע.[1] דערנאך האט ער געוואוינט עטליכע יאר אין סאן גינעסיא,[2] א קליין שטעטל אין מאטשעראטא פראווינץ אין מארקע רעגיאן, זעכציג ק"מ דרום־מערב פון דער הויפטשטאט פונעם רעגיאן, אנקאנע. אין אנהייב פון די ה'ר"ם יארן איז ער געווען שטאטס רב אין טשיטא די קאסטעלא,[3] וואס געפינט זיך אין דעם אויבערשטן טייל פון דעם טייך טיבער אראפ די אפענינען בערג, אין צפון פון אומבריע רעגיאן אין איטאליע. אין יענער תקופה איז ער אויך געווען גערעכנט צווישן די חשובע יידישע באנקירן אין שטאט.
זיינע חיבורים
- פירוש המשנה - זיין הויפט חיבור איז זיין פירוש אויף גאנץ ששה סדרי משנה, וואס מ'האט געדרוקט צום ערשטן מאל אין ווענעציע אין די יארן ה'ש"ח - ה'ש"ט (1548–1549) דורך זיין נעפע, רבי עובדיה המון, מיט דער הילף פונעם דרוקער רבי מאיר בן יעקב פון פירענצע. זיין פירושו איז באזירט בעיקר אויף פירוש רש"י צו תלמוד הבבלי וועמען ער ציטירט א סך מאל, כמעט מילה במילה. אבער, אפטמאל פארלאזט ער זיך אויפן רמב"ם אין פירוש המשניות. אין די סדרים זרעים און טהרות, ניצט ער א סך מאל דעם באוואוסטן פירוש פון רבי שמשון פון שאנץ, איינער פון די בעלי תוספות, און אויך דעם פירוש פונעם רא"ש.
- עמר נקא - פירוש אויף רש"י על החומש. ער האט דאס פארפאסט ווען ער איז נאך געווען אין איטאליע. געדרוקט אין פיזא, אין יאר תק"ע.
- פירוש צו מגילת רות על דרך הסוד, געדרוקט צום ערשטן מאל אין ווענעציע אין יאר שמ"ה.
- חידושים על הרמב"ם - כתב יד, נישט פארעפנטליכט.
- תשובות להלכה - בכתב יד ופזורים בספרים שונים של בני תקופתו.
- "רבותינו בעלי התוספות" - לקט ביאורים על דברי חז"ל - געדרוקט צום ערשטן פון דעם כתב יד אין ווארשע 1889.
ביבליאגראפיע
- אייזיק מאיר דיק, מדער ברטנורה: איין ... רייזע בעשרייבונג פון דער גרויסען גאון רבינו עובדיה מברטנורה פון זיינער נסיעה קיין ארץ ישראל ...., דיק, איזיק מאיר, 1814-1893; תרס"ה, 1904, וילנא: קאפעלאוויץ.
- מכתבים מרבינו עובדיה מברטינורה, בתוך המעמר, 3, מאת א"מ לונץ, ירושלים, תר"פ, 1919, עמודים 93–150.
- פרקים בתולדות ירושלים בימי הביניים, רעדאקטאר: בנימין זאב קדר, רעדאקטאר-משנה: צבי ברס, הביא לדפוס: רפאל יוליוס, פרק 13: המשמעות ההיסטורית של ה'זקנים' בירושלים בדברי רבינו. עובדיה מברטנורא, חיבר: אברהם דוד, (נוסח מורחב של הרצאה שנישאה בקונגרס העולמי השביעי למדעי היהדות, ירושלים, תשל"ז), עמודים 221–243, הוצאת יד יצחק בן-צבי, ירושלים, תשל"ט, 1978.
- ר’ עובדיה ירא מברטנורא ואיגרותיו מארץ-ישראל, מאת מ. ע. הרטום, נדפס ביהודים באיטליה, תשמ"ח 1988.
- פירושיו של ר’ עובדיה מברטנורו למקרא מתוך ביאורו למשנה, מאת אליעזר שלוסברג, נדפס בסיני, ק"ג, תשמ"ט 1989.
- אברהם יערי, אגרות ארץ ישראל, רמת גן, 1971, עמ' 98–143.
רעפערענצן
- ↑ ב"אוצר ישראל" (כרך ז' עמ' 296), נטען כי לאחר מכן שימש כרב העיר ברטנורו, אחרים טוענים כי רבי עובדיה המשיך להשתלם אצל רבו בעת שהעביר את ישיבתו למנטובה בשנת ה'ר"ל.
- ↑ אריאל טואף, ידיעות חדשות על חיי ר' עובדיה מברטנורא באיטליה, פעמים, 37, תשמ"ט 1988, עמ' 30, באתר JSTOR
- ↑ טואף, שם, עמ' 28.
דאס איז נישט קיין המכלול ארטיקל, בלויז עפעס וואס ליגט דא ביז עס וועט ערזעצט ווערן מיט בעסערס. שרייבט עס איבער!