מייבאים כמותיים, בדוקי עריכות אוטומטית, ביוראקראטן, אינטערפעיס רעדאקטארן, emailconfirmed, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, מנטרים, סיסאפן, צוות טכני, מייבאים, מעדכנים, אספקלריה רעדאקטארן
102,362
רעדאגירונגען
ק
החלפת טקסט – "סאוועטיש" ב־"סאוויעטיש"
(קרדיט + קטגוריות) |
ק (החלפת טקסט – "סאוועטיש" ב־"סאוויעטיש") |
||
| (15 מיטלסטע ווערסיעס פון 4 באַניצער נישט געוויזן.) | |||
| שורה 1: | שורה 1: | ||
{{דעסקריפציע||ענגליש = overview of german history|דייטש=Wikimedia-Geschichts-Artikel|}} | |||
[[דייטשלאנד]] איז שטענדיג געווען אן ארט וואו מענטשן פון אלע מינים האבן געוואוינט און האט קיינמאל זיך נישט פארגעשטעלט אלס א זעלבסטשטענדיג לאנד מיט איין פאלק ביז אין 90'ער יארן. דאס ארט פלעגט זיין א וואלד וואו אלע ערליי מענטשן פון גאנץ אייראפע האבן זיך געטראפן פלעצער וואו צו וואוינען און האבן צוביסלעך אנגעהויבן באזעצן און אויסהאקן די וועלדער. | [[דייטשלאנד]] איז שטענדיג געווען אן ארט וואו מענטשן פון אלע מינים האבן געוואוינט און האט קיינמאל זיך נישט פארגעשטעלט אלס א זעלבסטשטענדיג לאנד מיט איין פאלק ביז אין 90'ער יארן. דאס ארט פלעגט זיין א וואלד וואו אלע ערליי מענטשן פון גאנץ אייראפע האבן זיך געטראפן פלעצער וואו צו וואוינען און האבן צוביסלעך אנגעהויבן באזעצן און אויסהאקן די וועלדער. | ||
| שורה 5: | שורה 6: | ||
אין דעם [[9טער י"ה|9טן יארהונדערט]] איז אויפגעשטעלט די [[הייליגע רוימישע אימפעריע]] וואס האט איינגעשפארט די דייטשע לענדער און א גרויסן טייל פון [[אייראפע]]. די אימפעריע האט געצויגן ביז [[1806]]. | אין דעם [[9טער י"ה|9טן יארהונדערט]] איז אויפגעשטעלט די [[הייליגע רוימישע אימפעריע]] וואס האט איינגעשפארט די דייטשע לענדער און א גרויסן טייל פון [[אייראפע]]. די אימפעריע האט געצויגן ביז [[1806]]. | ||
וויבאלד דייטשלאנד איז נאך נישט געווען קיין זעלבסשטענדיגע לאנד די אלע יארן האט עס נישט געצויגן פרישע איינוואוינערס און די באפעלקערונג צאל איז געבליבן זייער נידעריג. מען שאצט אז מיט טויזנט יאר צוריק האבן נאר געוואוינט ארום 700,000 מענטשן אין דייטשלאנד. ווי נאר עס האבן זיך אנגעהויבן גרופירן עטליכע פאליטישענס און אנגעהויבן ארבעטן אויף | וויבאלד דייטשלאנד איז נאך נישט געווען קיין זעלבסשטענדיגע לאנד די אלע יארן האט עס נישט געצויגן פרישע איינוואוינערס און די באפעלקערונג צאל איז געבליבן זייער נידעריג. מען שאצט אז מיט טויזנט יאר צוריק האבן נאר געוואוינט ארום 700,000 מענטשן אין דייטשלאנד. ווי נאר עס האבן זיך אנגעהויבן גרופירן עטליכע פאליטישענס און אנגעהויבן ארבעטן אויף זעלבסטשטענדיגקייט האט זיך די באפעלקערונג צאל שטארק צואוואקסן. ביז אין יאר 200' האבן שוין געוואוינט דארט ארום 12 מיליאן מענטשן און די באפעלקערונג איז ווייטער געוואקסן. אין יענע יארן איז די באפעלקערונג צאל פלוצלינג צוריק געפאלן ווען עס האט אויסגעבראכן די היסטארישע שווארצע מגיפה וועלכע האט אומגעברענגט מיליאנען מענטשן אין אייראפע און אין אזיע. די שווארצע מגיפה האט אומגעברענגט ארום 5 מיליאן דייטשן וואס איז דעמאלט געווען א דריטל פון די באפעלקערונג. | ||
די ערשטע סימינים פאר דער גרינדונג פאר א לאנד האט זיך אנגעהויבן אין 400' ווען 3 שטעט, [[לובעק]], [[באמבערג]], און [[ברעמען]], האבן זיך פאראייניגט צו נעמען א קאנטראל אויף די [[טייך|טייכן]] און [[קאנאל]]ן ארום די שטעט. די דריי שטעט זענען נאמינירט געווארן האנסבורג און די פירער האבן אנגעהויבן ארבעטן צו גרינדן א רעגירונג אבער א רייע פון מלחמות און קאנפליקטן האבן געשטערט די ארבעט. האנסבורג האט אסאך געליטן פון [[פראנקרייך]] וועלכע האט דעמאלט געהאט א שטארקע און פארשפרייטע אימפעריע און האט געלעכצט צו געווינען ווי מער מאכט, וועלנדיג אייננעמען די גאנצע וועלט. האנסבורג איז עטליכע מאל געווען אין קריג מיט פראנקרייך און וואלט ווען איינגעשלינגן געווארן ווען נישט די הילף פון [[איטאליע]] אן [[שווייץ]] וועלכע האבן צוזאמען פארמירט אן ארמיי אפצושלאגן די פראנצויזישע. | די ערשטע סימינים פאר דער גרינדונג פאר א לאנד האט זיך אנגעהויבן אין 400' ווען 3 שטעט, [[לובעק]], [[באמבערג]], און [[ברעמען]], האבן זיך פאראייניגט צו נעמען א קאנטראל אויף די [[טייך|טייכן]] און [[קאנאל]]ן ארום די שטעט. די דריי שטעט זענען נאמינירט געווארן האנסבורג און די פירער האבן אנגעהויבן ארבעטן צו גרינדן א רעגירונג אבער א רייע פון מלחמות און קאנפליקטן האבן געשטערט די ארבעט. האנסבורג האט אסאך געליטן פון [[פראנקרייך]] וועלכע האט דעמאלט געהאט א שטארקע און פארשפרייטע אימפעריע און האט געלעכצט צו געווינען ווי מער מאכט, וועלנדיג אייננעמען די גאנצע וועלט. האנסבורג איז עטליכע מאל געווען אין קריג מיט פראנקרייך און וואלט ווען איינגעשלינגן געווארן ווען נישט די הילף פון [[איטאליע]] אן [[שווייץ]] וועלכע האבן צוזאמען פארמירט אן ארמיי אפצושלאגן די פראנצויזישע. | ||
| שורה 15: | שורה 16: | ||
== נאציאניליזם און פאראייניגונג == | == נאציאניליזם און פאראייניגונג == | ||
אינעם [[18טן יארהונדערט]] האבן אסאך | אינעם [[18טן יארהונדערט]] האבן אסאך פאליטיגערס און גרופע פירער געהאלטן אז פרייסן מוז זיך פאראייניגן מיט עסטרייך און פארמירן א שטערקערע פרייסן וועלכע זאל זיך אנזען קעגן [[פראנקרייך]] און [[כינע]]. טייל פון די דעמאלטדיגע פירער האבן פרובירט וואס זיי האבן געקענט אבער עס האט געדויערט באלד א דור שפעטער ביז מען האט אנגעהויבן זען עפעס ממשות וועגן פאראייניגונג נאכדעם וואס פראנקרייך האט דורכגעפירט איר באקאנטע פראנצויזישע רעוואלוציע און שפעטער נאכמער ווען קייסער נאפאליען פון פראנקרייך האט אויסגעשפרייט זיין קעניגרייך און געהאלטן אן אפענע אויג אויף פרייסן. | ||
די פראנצויזישע רעוואלוציע איז געווען אזוי סוקסעספול אז די צוויי רעגירונגן האבן זיך באלד צוזאמענגעזעצט צו פארהאנדל'ן א פלאן וועלכע איז שפעטער באוואוסט געווארן אלס די פילניטס דעקלעראציע וועלכע האט פאראייניגט די צוויי מיליטערס צו שטיין פעלזן פעסט קעגן פראנקרייך. די דעקלעראציע האט אויך געזאלט געבן א ציפ פאר פראנקרייך און ווייזן אז אירע נאנסטע שכינים פלאנען נישט צו בלייבן הינטערשטעליג. דעם קעניג נאפאליען האט דאס נישט געשמעקט און נאך עטליכע אנדערע רייצונגן האט פראנקרייך דערקלערט קריג קעגן פרייסן און עסטרייך און האט זיי איינגענומען ווי א בינטל שטרוי אין מויל פון אן אקס. די קריג האט מיטגעברענגט א רייע פרישע קריגן אין וועלכע פרייסן און עסטרייך האבן פרובירט אפצואווארפן די פראנצויזישע אקופאציע. נאך עטליכע יאר פון דורכגעפאלענע פארהאנדלונגן און קריגערייען האבן די פרייסישע און עסטרייך ארמייען באוויזן צו באזייטיגן די פראנצויזישע אקופירער און צוריקגעוואונען | די פראנצויזישע רעוואלוציע איז געווען אזוי סוקסעספול אז די צוויי רעגירונגן האבן זיך באלד צוזאמענגעזעצט צו פארהאנדל'ן א פלאן וועלכע איז שפעטער באוואוסט געווארן אלס די פילניטס דעקלעראציע וועלכע האט פאראייניגט די צוויי מיליטערס צו שטיין פעלזן פעסט קעגן פראנקרייך. די דעקלעראציע האט אויך געזאלט געבן א ציפ פאר פראנקרייך און ווייזן אז אירע נאנסטע שכינים פלאנען נישט צו בלייבן הינטערשטעליג. דעם קעניג נאפאליען האט דאס נישט געשמעקט און נאך עטליכע אנדערע רייצונגן האט פראנקרייך דערקלערט קריג קעגן פרייסן און עסטרייך און האט זיי איינגענומען ווי א בינטל שטרוי אין מויל פון אן אקס. די קריג האט מיטגעברענגט א רייע פרישע קריגן אין וועלכע פרייסן און עסטרייך האבן פרובירט אפצואווארפן די פראנצויזישע אקופאציע. נאך עטליכע יאר פון דורכגעפאלענע פארהאנדלונגן און קריגערייען האבן די פרייסישע און עסטרייך ארמייען באוויזן צו באזייטיגן די פראנצויזישע אקופירער און צוריקגעוואונען זעלבסטשטענדיגקייט אין 802'. | ||
די צייטן זענען נישט בעסער געווארן און עס האבן אויסגעבראכן פרישע מלחמות צווישן פרייסן-עסטרייך און פראנקרייך נאך יעדע פרט אויף וועלכע מען האט זיך נישט געקענט דורכקומען. אין משך פון 10 יאר צייט זענען צוויי דריטל פון די דייטשע איינוואוינער ארונטער אונטער נייע רעגירונגן. עס איז געגאנגן אהין און צוריק ביז נאפאליען האט זיי נאכגעגעבן און געלאזט גיין בתנאי אז ער דארף מער שטחים וועלכע פרייסן האט זייער שנעל נאכגעגעבן. די ווייטערדיגע יארן האט אבער געוויזן אז פראנקרייך האט זיך נישט געטוישט און ווייטער געגלוסט צו הערשן אויף מער לענדער. די שווערע צייטן האט צוזאמענגעברענגט פרייסן, רוסלאנד, און עסטרייך וועלכע האבן געגרינדעט א מיליטער וועלכע זאל באקעמפן דעם מעכטיגן קעניג נאפאליען. עס האט געדויערט מער ווי א שטיק צייט אבער עס איז זיי ענדליך געלונגן צוזאמענצושטעלן א פעסטע מיליטער וועלכע האט מיט שטאלץ מארשירט קעגן נאפאליענ'ס כוחות און נאך א שווערע קריג האבן זיי עדנליך באזיגט נאפאליענ'ס ארמייען אין די שטאט לייפציג. די קריג האט ווייטער אנגעהאלטן ביז די מערב ארמייען האבן אריינמארשירט אין [[פאריז]]. | די צייטן זענען נישט בעסער געווארן און עס האבן אויסגעבראכן פרישע מלחמות צווישן פרייסן-עסטרייך און פראנקרייך נאך יעדע פרט אויף וועלכע מען האט זיך נישט געקענט דורכקומען. אין משך פון 10 יאר צייט זענען צוויי דריטל פון די דייטשע איינוואוינער ארונטער אונטער נייע רעגירונגן. עס איז געגאנגן אהין און צוריק ביז נאפאליען האט זיי נאכגעגעבן און געלאזט גיין בתנאי אז ער דארף מער שטחים וועלכע פרייסן האט זייער שנעל נאכגעגעבן. די ווייטערדיגע יארן האט אבער געוויזן אז פראנקרייך האט זיך נישט געטוישט און ווייטער געגלוסט צו הערשן אויף מער לענדער. די שווערע צייטן האט צוזאמענגעברענגט פרייסן, רוסלאנד, און עסטרייך וועלכע האבן געגרינדעט א מיליטער וועלכע זאל באקעמפן דעם מעכטיגן קעניג נאפאליען. עס האט געדויערט מער ווי א שטיק צייט אבער עס איז זיי ענדליך געלונגן צוזאמענצושטעלן א פעסטע מיליטער וועלכע האט מיט שטאלץ מארשירט קעגן נאפאליענ'ס כוחות און נאך א שווערע קריג האבן זיי עדנליך באזיגט נאפאליענ'ס ארמייען אין די שטאט לייפציג. די קריג האט ווייטער אנגעהאלטן ביז די מערב ארמייען האבן אריינמארשירט אין [[פאריז]]. | ||
| שורה 63: | שורה 64: | ||
איינמאל די פרטים פון דעם אפמאך זענען אויפגעצויגן געווארן איז די רעגירונג געווען געצוואונגען איבער צו שרייבן די קאנסטיטוציע צו א נייער דעמאקראטישער רעגירונג וועלכע איז באצייכנט געווארן אלס דער [[וויימאר רעפובליק]]. די תקופה פון דער וויימאר רעפובליק איז געווען זייער א קורצע אבער עס האט אראפגעשטעלט נייע יסודות אין דער רעגירונג וועלכע איז צוניץ געקומען נאך דער [[צווייטער וועלט מלחמה]]. די קאנסטיטוציע איז געווען באצירט אויף די גרונטיקע ציווילע רעכטן וועלכע איז געווען צושפרייט אין אלע דעמאקראטישע לענדער ווי די פרייהייט פון שפראך, פרעסע, אקטיוויטעטן, און אסאסיאציע. די נייע רעגירונג סיסטעם איז געווארן א פארלימענטרישע וועלכע האט באקומען א פרעזידענט. די איינשטעלונג פון די נייע רעגירונג איז אבער נישט איינארקענט געווארםן ביי די קאנסערוואטיווע און סאציאליסטישע פארטייען וועלכע האבן פרובירט אונטערצואווארפן די רעגירונג דורך אומגעלונגענע פוטשעס. | איינמאל די פרטים פון דעם אפמאך זענען אויפגעצויגן געווארן איז די רעגירונג געווען געצוואונגען איבער צו שרייבן די קאנסטיטוציע צו א נייער דעמאקראטישער רעגירונג וועלכע איז באצייכנט געווארן אלס דער [[וויימאר רעפובליק]]. די תקופה פון דער וויימאר רעפובליק איז געווען זייער א קורצע אבער עס האט אראפגעשטעלט נייע יסודות אין דער רעגירונג וועלכע איז צוניץ געקומען נאך דער [[צווייטער וועלט מלחמה]]. די קאנסטיטוציע איז געווען באצירט אויף די גרונטיקע ציווילע רעכטן וועלכע איז געווען צושפרייט אין אלע דעמאקראטישע לענדער ווי די פרייהייט פון שפראך, פרעסע, אקטיוויטעטן, און אסאסיאציע. די נייע רעגירונג סיסטעם איז געווארן א פארלימענטרישע וועלכע האט באקומען א פרעזידענט. די איינשטעלונג פון די נייע רעגירונג איז אבער נישט איינארקענט געווארםן ביי די קאנסערוואטיווע און סאציאליסטישע פארטייען וועלכע האבן פרובירט אונטערצואווארפן די רעגירונג דורך אומגעלונגענע פוטשעס. | ||
דעם 30סטן דעצעמבער 1918, איז געגרינדער געווארן די [[קאמוניסטישע פארטיי פון דייטשלאנד]] דורך דער [[ספארטאקוס ליגע]], וואס האט זיך צעשפאלטן פון דער סאציאלער דעמאקראטישער פארטיי אין די מלחמה יארן. די פירער זענען געווען [[ראזא לוקסעמבורג]] און [[קארל ליבקנעכט]], און האט געפסלט די פארלאמענטארישע סיסטעם. אין 1920, האבן אומגעפער 300,000 מיטגלידער פון דער | דעם 30סטן דעצעמבער 1918, איז געגרינדער געווארן די [[קאמוניסטישע פארטיי פון דייטשלאנד]] דורך דער [[ספארטאקוס ליגע]], וואס האט זיך צעשפאלטן פון דער סאציאלער דעמאקראטישער פארטיי אין די מלחמה יארן. די פירער זענען געווען [[ראזא לוקסעמבורג]] און [[קארל ליבקנעכט]], און האט געפסלט די פארלאמענטארישע סיסטעם. אין 1920, האבן אומגעפער 300,000 מיטגלידער פון דער אומאפהענגיגער סאציאלער דעמאקראטישער פארטיי זיך איינגעשלאסן אין דער פארטיי, וואס איז פארוואנדלט אין א מאסן ארגאניזאציע. די קאמוניסטישע פארטיי איז געווען געשטיצט פון בערך 10% פון דער וויילערשאפט.<ref>{{cite web | ||
|publisher=Deutscher Bundestag | |publisher=Deutscher Bundestag | ||
|title=די פאליטישע פארטייען אין דער וויימאר רעפובליק | |title=די פאליטישע פארטייען אין דער וויימאר רעפובליק | ||
| שורה 82: | שורה 83: | ||
קיין איין רעזשים אינעם צוואנציגסטן יאר-הונדערט און אויך קיינמאל בעפאר איז געווארן אזוי נאנט אינדענטיפיצירט מיט אינסטיטוציאנלאזירטע טעראר און שלעכטס ווי די דריטע רייך אונטער דער קאנטראל פון דעם ארכי מערדער [[אדאלף היטלער]] (ימ"ש) און זיין נאצי פארטיי. די וואוקס פון די נאצי פארטיי און איר שפעטערדיגע פירערשאפט האט געהאט ביטערע קאנסעקווענצן איבער די גאנצע וועלט און איר לעגאט האט אנגעהאלטן די שלעכטע אינדענטיטעט פון די דייטשן לאנג נאך די קריג. | קיין איין רעזשים אינעם צוואנציגסטן יאר-הונדערט און אויך קיינמאל בעפאר איז געווארן אזוי נאנט אינדענטיפיצירט מיט אינסטיטוציאנלאזירטע טעראר און שלעכטס ווי די דריטע רייך אונטער דער קאנטראל פון דעם ארכי מערדער [[אדאלף היטלער]] (ימ"ש) און זיין נאצי פארטיי. די וואוקס פון די נאצי פארטיי און איר שפעטערדיגע פירערשאפט האט געהאט ביטערע קאנסעקווענצן איבער די גאנצע וועלט און איר לעגאט האט אנגעהאלטן די שלעכטע אינדענטיטעט פון די דייטשן לאנג נאך די קריג. | ||
היטלער איז געווען א דורכגעפאלענער ארטיסט וועלכער האט געדינט די דייטשע מיליטער אין די ערשטע וועלט קריג. ער האט פיינט געהאט דאס | היטלער איז געווען א דורכגעפאלענער ארטיסט וועלכער האט געדינט די דייטשע מיליטער אין די ערשטע וועלט קריג. ער האט פיינט געהאט דאס אידישע פאלק פון זיין יוגנט ווי אויך די אריסטאקראטן, קאפיטאליסטן, באלשעוויקס (קאמוניסטן), און ליבעראלע. היטלער האט געהאט א געשליפן צינג מיט וועלכע ער האט אויפגעבויט די נאצי פארטיי. זיינע רעדעס זענען געווען געצילט קעגן די אידן און קאמוניסטן און ער האט פרובירט אויפצואווייזן די שוואכקייט פון די נייע וויימער רעגירונג. זיין פארטיי איז זייער שנעל געוואקסן צוליב די ביטערניש וואס האט דעמאלט געהערשט אין לאנד. שוין אין 923' האט היטלער אנגעהויבן זיינע מעשים פרובירנדיג אראפצואווארפן די רעגירונג. אין זיינע ערשטע שריט האט ער מיט זיין ארמיי געשטורעמט א רעגירונג'ס געביידע אין מינכן און געצווינגן די פאליטישע פירער צו דערקלערן זייער שטיצע צו די נאצי רעוואלוציע. היטלער האט זיך נישט אפגעשטעלט דארט און האט פרובירט פארכאפן די קריגס מיניסטעריום וועלכע איז אים נישט געלונגן און ער איז אריינגעשליידערט געווארן אין טורמע מיט א 5 יעריגע אורטייל. למעשה איז ער נישט געזעסן מער ווי איין יאר און באלד נאך זיין באפרייאונג איז ער צוריק געווארן די פירער פון זיין פארטיי. ערשט דעמאלט האט ער אנגעהויבן א מאסיווע קאמפיין אין וועלכע ער האט מיט זיינע רעדעס אויפגעצויגן גאר א שטארקע שטיצע צווישן די דערביטערטע איינוואוינער. זיינע נאכפאלגער האבן זיך צוגעהערט צו זיינע העצערייען און אנגעהויבן פייניגן די אידן און להבדיל [[קאמוניסט]]ן אין זייערע לאקאלע געגנטן. | ||
די [[נאצי]] פארטיי איז געוואקסן פון 40,000 מיטגלידער אין 927' צו 38 פראצענט פון די באפעלקערונג אין 932'. 38 פראצענט איז נישט אזא גרויסע ציפער אבער אין יענע צייטן האט ער געהאט די גרעסטע שטיצע פון אלע פארטייען. זיין שטארקייט האט אים געטראגן גלייך צו זיין ציל ווען א טייל פון די רעכטע מיליטערישע און ציווילע פירער האבן אים געהאלטן פאר א מאניפולירנדיגע פירער און האבן אים, מיט די הילף פון אנגעזעענע דייטשע ביזנעס לייט, ארויפגעזעצט אויפ'ן בענקל און ער איז געווארן דייטשלאנד'ס קאנצלער. | די [[נאצי]] פארטיי איז געוואקסן פון 40,000 מיטגלידער אין 927' צו 38 פראצענט פון די באפעלקערונג אין 932'. 38 פראצענט איז נישט אזא גרויסע ציפער אבער אין יענע צייטן האט ער געהאט די גרעסטע שטיצע פון אלע פארטייען. זיין שטארקייט האט אים געטראגן גלייך צו זיין ציל ווען א טייל פון די רעכטע מיליטערישע און ציווילע פירער האבן אים געהאלטן פאר א מאניפולירנדיגע פירער און האבן אים, מיט די הילף פון אנגעזעענע דייטשע ביזנעס לייט, ארויפגעזעצט אויפ'ן בענקל און ער איז געווארן דייטשלאנד'ס קאנצלער. | ||
| שורה 92: | שורה 93: | ||
זייענדיג באוואפנט מיט זיין מאכט האט היטלער אנגעהויבן פארמירן א טאטאליטארישע נאציאנאלע אימפעריע, די דריטע רייך. די יסודות פון זיינע פלענער האט היטלער אנגעהויבן אויסארבעטן נאך אין די אלטע פרייסן און שפעטער דורכאויס דער ערשטער וועלט קריג ווען דאס מיליטער האט איבערגענומען די קאנטראל פון דער רעגירונג. היטלער איז אנגעגאנגן מיט זיין ארבעט מיט אסאך עפעקטיווקייט. ער פלעגט ערשט קאנסאלידירן מיט די לעגיסלאטיוו, עקזעקיוטיוו, יוסטיץ, און מיליטערישע אויטאריטעט און דאן איבערגענומען די אויטאריטעט אליינס. היטלער איז שפעטער געווארן אויך פרעזידענט ווען דער דייטשער פרעזידענט [[פאן הינדנבורג]] איז געשטארבן אין 1934. די נאצי פארטיי האט צוזאמגעבינדן נאציאנאליזם און אויטאריטעטיזם צו פראדוצירן א פאטיסטישע שטאט, נאכגייענדיג די שטאט סיסטעם וואס שפאניע און איטאליע האבן אין יענע צייטן געפירט. | זייענדיג באוואפנט מיט זיין מאכט האט היטלער אנגעהויבן פארמירן א טאטאליטארישע נאציאנאלע אימפעריע, די דריטע רייך. די יסודות פון זיינע פלענער האט היטלער אנגעהויבן אויסארבעטן נאך אין די אלטע פרייסן און שפעטער דורכאויס דער ערשטער וועלט קריג ווען דאס מיליטער האט איבערגענומען די קאנטראל פון דער רעגירונג. היטלער איז אנגעגאנגן מיט זיין ארבעט מיט אסאך עפעקטיווקייט. ער פלעגט ערשט קאנסאלידירן מיט די לעגיסלאטיוו, עקזעקיוטיוו, יוסטיץ, און מיליטערישע אויטאריטעט און דאן איבערגענומען די אויטאריטעט אליינס. היטלער איז שפעטער געווארן אויך פרעזידענט ווען דער דייטשער פרעזידענט [[פאן הינדנבורג]] איז געשטארבן אין 1934. די נאצי פארטיי האט צוזאמגעבינדן נאציאנאליזם און אויטאריטעטיזם צו פראדוצירן א פאטיסטישע שטאט, נאכגייענדיג די שטאט סיסטעם וואס שפאניע און איטאליע האבן אין יענע צייטן געפירט. | ||
איינמאל די נאציס זענען געווען אין פולן מאכט זענען אלע פאליטישע פארטייען פארבאטן געווארן און עס איז נישט געווען קיין מעגליכקייט פאר סטרייקס. אלע מענטשן וואס האבן נישט געהאט קיין ארבעט זענען אריינגענומען געווארן אין ארבעט קעמפס וואו זיי האבן געהאלפן בויען די ארמיי. היטלער האט פרובירט איינצושטעלן א אינערליכע עקאנאמיע (ווערט אנגערופן אן אליין-אויסקום עקאנאמיע) און אלע ביזענעסער האבן געארבעט פאר דאמעסטיק פראדוקציע. די אנעמפלויאמענט ראטע איז געפאלן פון 6 צו 2 מיליאן. און די ארמיי איז אינגאנצן איבערגעארבעט געווארן צו א פראפעסיאנאלע ארמיי מיט זייער א שטארקע קראפט וועלכע היטלער האט געברויכט צו דעגרייכן זיינע בייזע פלענער. איינע פון די הויפט שטארקייטן צו היטלער'ס ארמיי איז געווען די אויפבוי פון א מעכטיגע עיר-פארס אויף וועלכע היטלער האט פארלאזט זיין מאכט. היטלער האט אויפגענומען הערמאן ווילהעלם גאורינג, א נאנטע פריינט צו היטלער, אנצופירן מיט די אויפבוי פון די עיר-פארס. נאך א שליסל צו זיין סוקסעספול ארמיי איז געווען די גרינדונג פון א [[פראפאגאנדע]] אפטיילונג פאר דעם מיליטער. היטלער האט פארדעם אויפגענומען פאול דזשאסעף גאבעלס וועלכער האט געהאט אסאך ערפארונג אין | איינמאל די נאציס זענען געווען אין פולן מאכט זענען אלע פאליטישע פארטייען פארבאטן געווארן און עס איז נישט געווען קיין מעגליכקייט פאר סטרייקס. אלע מענטשן וואס האבן נישט געהאט קיין ארבעט זענען אריינגענומען געווארן אין ארבעט קעמפס וואו זיי האבן געהאלפן בויען די ארמיי. היטלער האט פרובירט איינצושטעלן א אינערליכע עקאנאמיע (ווערט אנגערופן אן אליין-אויסקום עקאנאמיע) און אלע ביזענעסער האבן געארבעט פאר דאמעסטיק פראדוקציע. די אנעמפלויאמענט ראטע איז געפאלן פון 6 צו 2 מיליאן. און די ארמיי איז אינגאנצן איבערגעארבעט געווארן צו א פראפעסיאנאלע ארמיי מיט זייער א שטארקע קראפט וועלכע היטלער האט געברויכט צו דעגרייכן זיינע בייזע פלענער. איינע פון די הויפט שטארקייטן צו היטלער'ס ארמיי איז געווען די אויפבוי פון א מעכטיגע עיר-פארס אויף וועלכע היטלער האט פארלאזט זיין מאכט. היטלער האט אויפגענומען הערמאן ווילהעלם גאורינג, א נאנטע פריינט צו היטלער, אנצופירן מיט די אויפבוי פון די עיר-פארס. נאך א שליסל צו זיין סוקסעספול ארמיי איז געווען די גרינדונג פון א [[פראפאגאנדע]] אפטיילונג פאר דעם מיליטער. היטלער האט פארדעם אויפגענומען פאול דזשאסעף גאבעלס וועלכער האט געהאט אסאך ערפארונג אין מידיע און פראפאגאנדע. גאבעלס האט געטאן א גוטע דזשאב מיט וועלכע היטלער איז געווען זייער צופרידן. די פראפאגאנדע איז געגאנגען זייער ראפינירט, אריינפרעגלנדיג די כבוד און מאכט פון דער ארמיי אין יונגע קינדער און אין פרויען אז אלע זאלן שטיצן היטלער'ס אגענדע. די פראפאגאנדע אגענטור האט זיך באנוצט מיט ראדיא, פילמס, און פאבלישינג צו דעגרייכן איר ציל. | ||
=== די האלאקאסט === | === די האלאקאסט === | ||
שוין אין 1933 האט די נאצי רעגירונג אנגעהויבן בויען די קאנצענטראציע קעמפס איינצוזעצן פיינט פון די רעזשים, אריינגערעכנט די | שוין אין 1933 האט די נאצי רעגירונג אנגעהויבן בויען די קאנצענטראציע קעמפס איינצוזעצן פיינט פון די רעזשים, אריינגערעכנט די אידן, פאליטישע אפאנענטן, קאמוניסטן, פראפעסיאנאלע קרימינאלן, און אנדערע גלויביגע אדער עטנישע מענטשן. זייער אסאך איינוואוינער האבן אנגעהויבן פארלאזן דייטשלאנד ווען די גזירות זענען געווארן הארבער, ספעציעל נאך די ביטערע נורענבורג געזעצן וועלכע האט אוועקגענומען אסאך רעכטן פון די אידן, אריינגערעכנט בירגערשאפט און אנדערע ציווילע רעכטן. אין יענע צייטן (936') איז פארגעקומען די [[אלימפיאדע|אלימיפיאדעס]] אין דייטשלאנד און די (פרייע) יידישע ארטיסטן און פילם מאכער האבן געהאט א גרויס'ן טייל דערין. דורכאויס דער אלימפיאדע איז דער מצב געווען אביסל בעסער ווייל די נאצישע רעגירונג האט נישט געוואלט ארויסווייזן איר אגרעסיווע אויפפירונג. אבער נאך דער אלימפיאדע איז אלעס געווארן נאך פיל ערגער ווען די גוטע יידישע שפילער, ארטיסטן, אקטיארן, און אנפירער זענען ארויסגעווארפן געווארן פון זייערע שטעלעס און זייערע פראדוקטן האבן זיך פארקויפט פאר א צענטל די פרייז וואס עס איז ווערד געווען. מיט דער צייט האבן די נאציס אנגעהויבן אטאקירן אידן אויפ'ן גאס און האבן געמאכט פאגראמען אינמיטן די נאכט. די מערסט באקאנטע פאגראם אין דייטשלאנד בעפאר די קריג איז באקאנט די קריסטאל נאכט ווען די נאציס האבן אומגעברענגט 90 אידן, האבן פארברענט צענדליגער שולן, און אויסגעבראכן די פענסטער און בא'גנב'ט די יידישע געשעפטן. נאך די קריסטאל נאכט געשעעניש זענען הונדערטער טויזנטער אידן אנטלאפן פון דייטשלאנד אבער מער פון דעם האבן נישט געקענט אדער האבן נישט געוואלט און זענען ליידער פארבליבן קרבנות צו די נאציס. פון די אידן וואס זענען יא אנטלאפן זענען אסאך געראטעוועט געווארן פון די קריג אבער פאר וועמען די גזירה פון הימל איז שוין געווען פארשריבן האט עס גארנישט געהאלפן און זענען שפעטער אומגעברענגט געווארן דורך די דייטשן ווען זיי האבן איינגענומען זייערע לענדער וואו זיי זענען אנגעקומען (הי"ד). | ||
וואס די האלאקאסט האט ווייטער געברענגט דורכאויס די קריג איז אומבאשרייבליך און איז אינגאנצן נישט דא דאס פלאץ ארויסצוברענגן. | וואס די האלאקאסט האט ווייטער געברענגט דורכאויס די קריג איז אומבאשרייבליך און איז אינגאנצן נישט דא דאס פלאץ ארויסצוברענגן. אידן פון פוילן, פראנקרייך, בעלגיע, האלאנד, נארוועי, דענמארק, יוגאסלאוויע, און גריכן זענען אריין אונטער דייטשע אקופאציע וועלכע האבן זיי איינגעצוימט אין געטאס און שפעטער אפגעשיקט קיין אוישוויץ וואו זיי האבן ליידער אומגעברענגט א געשאצטע 6 מיליאן אידן (הי"ד). ווען די דייטשן זענען אריין קיין רוסלאנד האבן זיי מיטגעשיקט א ספעציעלע טויט איינהייט וועלכע האט זיך אפגעגעבן מיט אומברענגן אידן. מען שאצט אז ארום א מיליאן רוסישע, בילארוסיע, און אוקריינישע אידן זענען אומגעקומען אין דיישטע הענט (הי"ד). | ||
די דייטשן האבן געוואלט אויסנוצן יעדן איד און האבן זיי געגעבן שווערע ארבעט. די וואס האבן נישט געקענט ארבעטן אדער זענען קראנק געווארן זענען אומגעברענגט געווארן דורך פארגאזונג, שיסן, אדער פאטאלע איינשפריצונגן. די טויטע יידישע קערפער זענען ליידער גענוצט געווארן פאר מעדיקאלישע עקספרימענטן. אין 942' זענען די טרויעריגע טויט קעמפס אין אוישוויץ און אין בירקענאו פארטיג געווארן און די דייטשע רוצחים האבן אפיציעל אנגעהויבן אומברענגן גאנצע קהלות און יידישע קאמיוניטיס דורך זייער בארימטע גאז קאמערן און קרעמאטאריעמס. די טויט קעמפס האבן אומגעברענגט ארום 9,000 | די דייטשן האבן געוואלט אויסנוצן יעדן איד און האבן זיי געגעבן שווערע ארבעט. די וואס האבן נישט געקענט ארבעטן אדער זענען קראנק געווארן זענען אומגעברענגט געווארן דורך פארגאזונג, שיסן, אדער פאטאלע איינשפריצונגן. די טויטע יידישע קערפער זענען ליידער גענוצט געווארן פאר מעדיקאלישע עקספרימענטן. אין 942' זענען די טרויעריגע טויט קעמפס אין אוישוויץ און אין בירקענאו פארטיג געווארן און די דייטשע רוצחים האבן אפיציעל אנגעהויבן אומברענגן גאנצע קהלות און יידישע קאמיוניטיס דורך זייער בארימטע גאז קאמערן און קרעמאטאריעמס. די טויט קעמפס האבן אומגעברענגט ארום 9,000 אידן אין 24 שטונדן מיט די הילף פון יידישע ארבעטער און פאליציי. ביי די ענדע קריג איז די נומער פון די אומגעקומענע געשאצט געווארן צווישן 5.6 און 5.9 מיליאן אידן. | ||
אויסער די | אויסער די אידן זענען הונדערטער טויזנטער מינערווערדיקע מענטשן אומגעברענגט געווארן דורכאויס די 12 יאר פון די פארשאלטענע דריטע רייך. | ||
=== אפאזיציע און קעגנערשאפט === | === אפאזיציע און קעגנערשאפט === | ||
כאטש רוב לענדער וועלכע זענען אקופירט געווארן דורך די דייטשן האבן קאלאבראדירט מיט די דייטשע רציחות פון | כאטש רוב לענדער וועלכע זענען אקופירט געווארן דורך די דייטשן האבן קאלאבראדירט מיט די דייטשע רציחות פון אידן און אנדערע, זענען אבער געווען געוויסע לענדער וועלכע האבן זיך יא קעגנגעשטעלט די דייטשן. אונגארן, בולגאריע, פינלאנד, און איטאליע האבן אין אנפאנג אפגעזאגט די דייטשן צו דעפארטירן אידן קיין דייטשלאנד. צווישן די געליטענע זעלבסט איז אויך געווען עפעס קעגנשטעלונג. אין די לאגערן פון טארנאו, רעדאם, בעדזין, ביאליסטאק, און סאביבאר זענען פארגעקומען דורכגעפאלענע אויפשטאנדן אין וועלכע די געליטענע אידן האבן נקמה גענומען פון זייערע פייניגער אבער זענען שפעטער אומגעברענגט געווארן דורך די דייטשע ארמיי וועלכע זענען זייער שנעל געקומען צו הילף די עס-עס רוצחים. די גרעסטע אויפשטאנד אין פארגעקומען אין ווארשע אין 943' ווען די פארבליבענע 65,000 אידן וועלכע האבן שוין געוואוסט וואס עס ווארט זיי (ר"ל) האבן ארגאנאזירט א מעכטיגער אויפשטאנד וועלכע האט אנגעהאלטן איבער 3 וואכן. אין דעם אויפשטאנד האבן די אידן מיט זייערע גע'גנב'טע געווער און ארטילערי אויסגעקוילעט הונדערטער דייטשע פאליציי לייט און האבן געקעמפט ביז'ן לעצטן מינוט ווען א ריזיגע מחנה פון דייטשע סאלדאטן האבן זיי נאכאנאנד באמבארדירט און פארניכטעט די גאנצע [[געטא]] מיט אלע מענטשן אין איר (הי"ד). | ||
אין דייטשלאנד זעלבסט איז געווען קעגנערשאפט פון צוויי באזונדערע גרופעס. די ערשטע זענען געווען אינדיווידואלע מענטשן וועלכע האבן נישט געקענט פארנעמען די דייטשע רציחות און און גרעסטע מאס אוממענטשליכקייט און די היסטאריע און האבן זיך גרופירט אונטער די פירער פון א דייטשע קירכע וועמענס גלחים זענען געווען די אנפירער פון די גרופע. די גרופע האט זייער אפען אראפגעריסן די דייטשע ראסיזם און ברוטאליטעט און האבן באצאלט א פרייז דערפאר ווען די דייטשן האבן זיי ארעסטירט, דעפאטירט, אדער אומגעברענגט. די צווייטע גרעסטע קעגנערשאפט איז געווען אין די אויניווערסיטי אוו מינכן וואו א גרויסע טייל סטודענטן האבן געגרינדעט אן אונטערערדישע קעגנערשאפט וועלכע איז אנגערופן געווארן די ווייסע רויז. די גרופע איז געווען שטארק און האבן געהאט גרויסע פלענער אבער עס איז עווענטועל אויפגעדעקט געווארן און עקזעקוטירט געווארן דורך די עס-עס. סאציאליסטן און קאמוניסטן וועלכע האבן באוויזן צו אנטלויפן בעפאר די קריג האבן אויך פרובירט צו קעמפן די פאטיסטישע רעגירונג אבער זייער אקציעס זענען געווען ווערדלאז. | אין דייטשלאנד זעלבסט איז געווען קעגנערשאפט פון צוויי באזונדערע גרופעס. די ערשטע זענען געווען אינדיווידואלע מענטשן וועלכע האבן נישט געקענט פארנעמען די דייטשע רציחות און און גרעסטע מאס אוממענטשליכקייט און די היסטאריע און האבן זיך גרופירט אונטער די פירער פון א דייטשע קירכע וועמענס גלחים זענען געווען די אנפירער פון די גרופע. די גרופע האט זייער אפען אראפגעריסן די דייטשע ראסיזם און ברוטאליטעט און האבן באצאלט א פרייז דערפאר ווען די דייטשן האבן זיי ארעסטירט, דעפאטירט, אדער אומגעברענגט. די צווייטע גרעסטע קעגנערשאפט איז געווען אין די אויניווערסיטי אוו מינכן וואו א גרויסע טייל סטודענטן האבן געגרינדעט אן אונטערערדישע קעגנערשאפט וועלכע איז אנגערופן געווארן די ווייסע רויז. די גרופע איז געווען שטארק און האבן געהאט גרויסע פלענער אבער עס איז עווענטועל אויפגעדעקט געווארן און עקזעקוטירט געווארן דורך די עס-עס. סאציאליסטן און קאמוניסטן וועלכע האבן באוויזן צו אנטלויפן בעפאר די קריג האבן אויך פרובירט צו קעמפן די פאטיסטישע רעגירונג אבער זייער אקציעס זענען געווען ווערדלאז. | ||
| שורה 120: | שורה 121: | ||
דייטשלאנד האט דורכגעפירט בליץ קריגן וועלכע מען האט זיך שווער געקענט אנטקעגן שטעלן. די דייטשע ארמיי האט געהאט די בעסטע עקוויפמענט און האט געארבעט זייער פונקטליך. מערב פוילן איז איינגענומען געווארן איינס צוויי דורך די דייטשן און מזרח דורך רוסלאנד. נאך פוילן האט דייטשלאנד גרינגערהייט איינגעשלינגן דענמארק, נארוועגיע, און נאך קלענערע לענדער גרייכנדיג די גרעניצן פון פראנקרייך. פראנקרייך איז געווען דאס ערשטע לאנד וואס האט געמאכט אן ערנסטע ווידערשטאנד אבער די דייטשן האבן איר שנעל באזיגט און האבן נקמה גענומען דורך איינשטעלן אן ענליכן אפמאך וואס פראנקרייך האט איינגעשטעלט אין דייטשלאנד נאך דער ערשטע וועלט קריג. אין דעם אפמאך האט פראנקרייך אויך נישט געמעגט האבן קיין וואפן און האט געמוזט אויפגעבן טעריטאריעס פון איר אימפעריע. היטלער האט זיך נישט אפגעשטעלט און מארשירט ווייטער קיין בריטאניע, אנהייבנדיג מיט מאסיווע באמבארדירונגען נאכט נאך נאכט וועלכע האבן פארניכטעט טויזנטער געביידעס און מיליטערישע איינריכטונגן. אבער די בריטישע זענען געווען עקשנים און האבן זיך נישט געוואלט אונטערגעבן. היטלער האט אויך געשיקט טרופן קיין אפריקע, גריכנלאנד און יוגאסלאוויע וואו די איטאליענישע כוחות האבן געקעמפט און דערנאך פלוצלינג זיך אויסגעדרייעט קעגן רוסלאנד און אנגעהויבן מעכטיגע אינוואזיעס, גרייכנדיג ביז נאנט צו מאסקעווע וואו די סאוויעטן האבן צוגעגרייט א שטארקע ווידערשטאנד און מיט די הילף פון א קאלטע ווינטער צו וועלכע די דייטשן זענען נישט געווען געוואוינט, האבן זיי פארטריבן די דייטשן און פארניכטעט א גרויסע טייל פון איר ארמיי. | דייטשלאנד האט דורכגעפירט בליץ קריגן וועלכע מען האט זיך שווער געקענט אנטקעגן שטעלן. די דייטשע ארמיי האט געהאט די בעסטע עקוויפמענט און האט געארבעט זייער פונקטליך. מערב פוילן איז איינגענומען געווארן איינס צוויי דורך די דייטשן און מזרח דורך רוסלאנד. נאך פוילן האט דייטשלאנד גרינגערהייט איינגעשלינגן דענמארק, נארוועגיע, און נאך קלענערע לענדער גרייכנדיג די גרעניצן פון פראנקרייך. פראנקרייך איז געווען דאס ערשטע לאנד וואס האט געמאכט אן ערנסטע ווידערשטאנד אבער די דייטשן האבן איר שנעל באזיגט און האבן נקמה גענומען דורך איינשטעלן אן ענליכן אפמאך וואס פראנקרייך האט איינגעשטעלט אין דייטשלאנד נאך דער ערשטע וועלט קריג. אין דעם אפמאך האט פראנקרייך אויך נישט געמעגט האבן קיין וואפן און האט געמוזט אויפגעבן טעריטאריעס פון איר אימפעריע. היטלער האט זיך נישט אפגעשטעלט און מארשירט ווייטער קיין בריטאניע, אנהייבנדיג מיט מאסיווע באמבארדירונגען נאכט נאך נאכט וועלכע האבן פארניכטעט טויזנטער געביידעס און מיליטערישע איינריכטונגן. אבער די בריטישע זענען געווען עקשנים און האבן זיך נישט געוואלט אונטערגעבן. היטלער האט אויך געשיקט טרופן קיין אפריקע, גריכנלאנד און יוגאסלאוויע וואו די איטאליענישע כוחות האבן געקעמפט און דערנאך פלוצלינג זיך אויסגעדרייעט קעגן רוסלאנד און אנגעהויבן מעכטיגע אינוואזיעס, גרייכנדיג ביז נאנט צו מאסקעווע וואו די סאוויעטן האבן צוגעגרייט א שטארקע ווידערשטאנד און מיט די הילף פון א קאלטע ווינטער צו וועלכע די דייטשן זענען נישט געווען געוואוינט, האבן זיי פארטריבן די דייטשן און פארניכטעט א גרויסע טייל פון איר ארמיי. | ||
יאפאן וועלכע האט באזונדער געקעמפט אינעם פאסיפיק האט איין אינדערפרי באמבארדירט אמעריקע'ס פוירל הארבאר שיף איינריכטוג וועלכע האט אריינגעשלעפט אמעריקע אין די קריג אויך קעגן דייטשלאנד. די קריג איז שוין דעמאלט געגאנגן שלעכט פאר די דייטשן אבער די דיישטע רוצחים האבן אנגעפירט מיט זייערע רציחות אומגעברענגענדיג וואס מער | יאפאן וועלכע האט באזונדער געקעמפט אינעם פאסיפיק האט איין אינדערפרי באמבארדירט אמעריקע'ס פוירל הארבאר שיף איינריכטוג וועלכע האט אריינגעשלעפט אמעריקע אין די קריג אויך קעגן דייטשלאנד. די קריג איז שוין דעמאלט געגאנגן שלעכט פאר די דייטשן אבער די דיישטע רוצחים האבן אנגעפירט מיט זייערע רציחות אומגעברענגענדיג וואס מער אידן (און נאך) הי"ד. די אקופירטע לענדער האבן אנגעהויבן פארלירן סופלייס און עסן פון וועלכע אסאך מענטשן זענען געשטארבן און געהעכרט די צאל פון די טויטע. | ||
אין 943' האט די שטריק ארום דייטשלאנד אנגעהויבן איר שטיקן. די אליאירטע האבן אפגעהאלטן נצחונות אין אפריקע און פון דארט אינוואדירט איטאליע. מיליאנען באמבעס האבן אנגעהויבן פאלן אויף דייטשע פאבריקן און מיליטערישע פעסטונגן, אומברענגנדיג צענדליגער טויזנטער ציווילע דייטשן. ביי א געוויסן פונקט האבן די אליאירטע באמארדירונגן אין איין נאכט אויף האמבורג און דרעסדען אפגעווישט 130,000 ציווילע דייטשן. וויאזוי אימער, האט היטלער זיך נישט געוואלט אונטערגעבן און האט ווייטער געקעמפט און געהייסן זיינע גענעראלן קעמפן ביז'ן לעצטן סאלדאט. די אליאירטע כוחות האבן צוביסלעך אריינגעדרינגן אין דייטשלאנד דורך די היסטארישע אינוואזיע אין נארמאנדי און די רוסן פון מזרח. ווען די רוסישע מיליטער איז געשטאנען ביי די שוועל פון [[בערלין]] איז היטלער באגאנגן זעלבסמארד און זיין מיליטער האט זיך אונטערגעגעבן ביז עטליכע וואכן. | אין 943' האט די שטריק ארום דייטשלאנד אנגעהויבן איר שטיקן. די אליאירטע האבן אפגעהאלטן נצחונות אין אפריקע און פון דארט אינוואדירט איטאליע. מיליאנען באמבעס האבן אנגעהויבן פאלן אויף דייטשע פאבריקן און מיליטערישע פעסטונגן, אומברענגנדיג צענדליגער טויזנטער ציווילע דייטשן. ביי א געוויסן פונקט האבן די אליאירטע באמארדירונגן אין איין נאכט אויף האמבורג און דרעסדען אפגעווישט 130,000 ציווילע דייטשן. וויאזוי אימער, האט היטלער זיך נישט געוואלט אונטערגעבן און האט ווייטער געקעמפט און געהייסן זיינע גענעראלן קעמפן ביז'ן לעצטן סאלדאט. די אליאירטע כוחות האבן צוביסלעך אריינגעדרינגן אין דייטשלאנד דורך די היסטארישע אינוואזיע אין נארמאנדי און די רוסן פון מזרח. ווען די רוסישע מיליטער איז געשטאנען ביי די שוועל פון [[בערלין]] איז היטלער באגאנגן זעלבסמארד און זיין מיליטער האט זיך אונטערגעגעבן ביז עטליכע וואכן. | ||
| שורה 135: | שורה 136: | ||
=== צוויי שטאטן === | === צוויי שטאטן === | ||
אין די לעצטע מאנאטן פון דעם קריג ווען דייטשלאנד'ס מפלה איז שוין געווען א זיכערע זאך האבן די אליאירטע זיך צוזאמענגעזעצט צו פארהאנדלען די נאך-מלחמה אקופאציעס וועלכע איז דאן צוטיילט געווארן צו פיר באזונדערע זאנעס צווישן [[פראנקרייך]], [[רוסלאנד]], [[ | אין די לעצטע מאנאטן פון דעם קריג ווען דייטשלאנד'ס מפלה איז שוין געווען א זיכערע זאך האבן די אליאירטע זיך צוזאמענגעזעצט צו פארהאנדלען די נאך-מלחמה אקופאציעס וועלכע איז דאן צוטיילט געווארן צו פיר באזונדערע זאנעס צווישן [[פראנקרייך]], [[רוסלאנד]], [[פאראייניגטע שטאטן|אמעריקע]], און [[פאראייניגטע קעניגרייך|בריטאניע]]. די רוסן האבן שווער געקעמפט אין מזרח און מען האט זיי באלד צוגעטיילט גאנץ מזרח דייטשלאנד מיט'ן אויסנאם פון די הויפט שטאט בערלין וועלכע איז זעלבסט צוטיילט געווארן צווישן די גרויסמאכטן און רוסלאנד האט נאר באקומען א טייל. די פראנצויזן האבן באקומען דרום-מערב דייטשלאנד און אמעריקע און בריטען האבן זיך צוטיילט מיט מערב. אין די פאלגענדע 2 יאר נאך די קריג איז אפגעהאלטן געווארן אן אינטערנאציאנאלע מיליטערישע טריבונאל אין נורעמבורג וואו די דייטשע מערדער האבן באקומען זייערע פראצעסן פאר זייערע קריגס פארברעכן אין זייערע אכזריות'דיגע פארברעכן קעגן די מענטשהייט. רוב פארברעכער זענען אומגעברענגט געווארן אדער פארשפארט געווארן פאר זייער גאנצן לעבן. | ||
אין יענע צוויי יאר איז געווען דייטשלאנד'ס שווערסטע עקאנאמישע יארן. אויב די קריג האט נישט גענוג צוקלאפט די עקאנאמיע האבן פרישע צענדליגער טויזנטער מזרח דייטשע איינוואוינער געשאפן די גרעסטע פראבלעם ווען זיי זענען אנטלאפן פון קאמוניזם און האבן באלאגערט די אזוי אויך אפגעשוואכטע מערב סאסייאיטי וועלכע האבן קוים געהאט גענוג האוזינג און עסן פאר זייערע אייגענע געברויכן. איינמאל די עקאנאמיע האט זיך צוריקגעכאפט האבן די אנטלאפענע געגעבן ווערדפולע ארבעט און כשרונות. | אין יענע צוויי יאר איז געווען דייטשלאנד'ס שווערסטע עקאנאמישע יארן. אויב די קריג האט נישט גענוג צוקלאפט די עקאנאמיע האבן פרישע צענדליגער טויזנטער מזרח דייטשע איינוואוינער געשאפן די גרעסטע פראבלעם ווען זיי זענען אנטלאפן פון קאמוניזם און האבן באלאגערט די אזוי אויך אפגעשוואכטע מערב סאסייאיטי וועלכע האבן קוים געהאט גענוג האוזינג און עסן פאר זייערע אייגענע געברויכן. איינמאל די עקאנאמיע האט זיך צוריקגעכאפט האבן די אנטלאפענע געגעבן ווערדפולע ארבעט און כשרונות. | ||
| שורה 146: | שורה 147: | ||
=== די קאלטע קריג צייטן === | === די קאלטע קריג צייטן === | ||
אין 952' האבן די מערב אקופירער לענדער אונטערגעשריבן אן אגרימענט מיט מערב דייטשלאנד וועלכע איז באקאנט געווארן אלס די באן קאנווענשן וואס האט אפיציעל געענדיגט מיליטערישע אקופאציע כאטש מערב טרופן זענען נאך אלץ פארבליבן דארט אלס אליאירטע. צוויי יאר שפעטער האט דייטשלאנד באקומען פולע | אין 952' האבן די מערב אקופירער לענדער אונטערגעשריבן אן אגרימענט מיט מערב דייטשלאנד וועלכע איז באקאנט געווארן אלס די באן קאנווענשן וואס האט אפיציעל געענדיגט מיליטערישע אקופאציע כאטש מערב טרופן זענען נאך אלץ פארבליבן דארט אלס אליאירטע. צוויי יאר שפעטער האט דייטשלאנד באקומען פולע זעלבסטשטענדיגקייט און איז געווארן א פולע מיטגלידער אין נאטא'ס דעפענס סיסטעם. די איינציגסטע ארט וואו דאס מיליטער איז פארבליבן איז געווען אין מערב בערלין וואו די אליאירטע האבן גענומען פאראנטווארטליכקייט צו באהאנדלן די מצב מיט די סאוויעטן און דארט זיין פאר א מעגליכע ווידער פאראייניגונג. | ||
אין 956' האט דייטשלאנד אנגעהויבן צוריק אויפבויען א מינימאלע מיליטער טראץ די קעגנערשאפט פון די סאציאלע דעמאקראטישע פארטיי (עס-די-פי). עטליכע יאר דערויף האט די עס-די-פי פארלאנגט די מערב לענדער ארויסצוציען אלע זייערע טרופן און האט פארלאנגט א שטרענגע לימיטאציע צו קאנווענציאלע וואפן. די דייטשע באפעלקערונג האט אבער נישט מסכים געווען און האט פארלאנגט א באוואפנטע דייטשלאנד וועלכע איז צושטאנד געקומען נאכדעם וואס אמעריקע האט געהאט חשק צו האבן נאך א נוקלעארע באוואפנטע נאטא קראפט מיטגלידער. דייטשלאנד איז אויך דאן געווארן א מיטגלידער אין די אייראפעאישע עקאנאמישע געמיינדע. | אין 956' האט דייטשלאנד אנגעהויבן צוריק אויפבויען א מינימאלע מיליטער טראץ די קעגנערשאפט פון די סאציאלע דעמאקראטישע פארטיי (עס-די-פי). עטליכע יאר דערויף האט די עס-די-פי פארלאנגט די מערב לענדער ארויסצוציען אלע זייערע טרופן און האט פארלאנגט א שטרענגע לימיטאציע צו קאנווענציאלע וואפן. די דייטשע באפעלקערונג האט אבער נישט מסכים געווען און האט פארלאנגט א באוואפנטע דייטשלאנד וועלכע איז צושטאנד געקומען נאכדעם וואס אמעריקע האט געהאט חשק צו האבן נאך א נוקלעארע באוואפנטע נאטא קראפט מיטגלידער. דייטשלאנד איז אויך דאן געווארן א מיטגלידער אין די אייראפעאישע עקאנאמישע געמיינדע. | ||
די 50'גער יארן זענען געווען זייער גוטע און דאס לאנד האט זיך אסאך אנטוויקעלט אין די יארן. די דזשי-די-פי איז געוואקסן מיט 75 פראצענט און די יערליכע וואוקס פער מענטש האט זיך גאר געדאפעלט. די אינדוסטריאלע וואוקס איז געקומען פון פרישע שטייער שניטן פאר פריוואטע און גרויסע אינוועסטמענטס פון פריוואטע מענטשן. די ארבעטס קראפט איז געבענטשט געווארן דורך 3.5 מיליאן אימיגראנטן מיט גוטע כשרונות, רוב דערפון אנטלאפענע פון מזרח דייטשלאנד און אסאך פון שפאניע, טערקיי, און איטאליע. די אימיגראנטן האבן פארשפרייט אלע ביזנעסער און האבן ארויפגעשטופט די עקאנאמיע צו גאר הויכע שטאפלן וואס קיינער וואלט זיך נישט געקענט פארשטעלן. די דייטשע האבן עס שפעטער באצייכנט אלס די "ווירטשאפטס וואונדער" (עקאנאמישער נס). | די 50'גער יארן זענען געווען זייער גוטע און דאס לאנד האט זיך אסאך אנטוויקעלט אין די יארן. די דזשי-די-פי איז געוואקסן מיט 75 פראצענט און די יערליכע וואוקס פער מענטש האט זיך גאר געדאפעלט. די אינדוסטריאלע וואוקס איז געקומען פון פרישע שטייער שניטן פאר פריוואטע און גרויסע אינוועסטמענטס פון פריוואטע מענטשן. די ארבעטס קראפט איז געבענטשט געווארן דורך 3.5 מיליאן אימיגראנטן מיט גוטע כשרונות, רוב דערפון אנטלאפענע פון מזרח דייטשלאנד און אסאך פון שפאניע, טערקיי, און איטאליע. די אימיגראנטן האבן פארשפרייט אלע ביזנעסער און האבן ארויפגעשטופט די עקאנאמיע צו גאר הויכע שטאפלן וואס קיינער וואלט זיך נישט געקענט פארשטעלן. די דייטשע האבן עס שפעטער באצייכנט אלס די "ווירטשאפטס וואונדער" (עקאנאמישער נס). | ||
די דייטשע רעגירונג האט אין די אלע יארן ווייטער פאר'משפט נאצי פארברעכער און האט זיי געשטערט פון האבן א טייל און די נייע דייטשלאנד. די רעגירונג האט אויך געגעבן גרויסע געלטער פאר די צושטאנדקום פון די יידישע מדינה (מדינת ישראל) וועלכע זי האט באטראכט אלס א שטיקל קאמפענסאציע צו די חרבנות וואס זי האט אנגעמאכט אין דאס | די דייטשע רעגירונג האט אין די אלע יארן ווייטער פאר'משפט נאצי פארברעכער און האט זיי געשטערט פון האבן א טייל און די נייע דייטשלאנד. די רעגירונג האט אויך געגעבן גרויסע געלטער פאר די צושטאנדקום פון די יידישע מדינה (מדינת ישראל) וועלכע זי האט באטראכט אלס א שטיקל קאמפענסאציע צו די חרבנות וואס זי האט אנגעמאכט אין דאס אידישע פאלק. ביי די ענדע פון די 50'גער יארן האבן עטליכע פירמעס מיט נאצי פארגאנגענהייטן יא אנגעהויבן צוריקקומען אין די עקאנאמיע. ביז אין 960' האט שוין דייטשלאנד געהאט אן 1 ביליאן דאלארדיגער סורפלוס אין עקספארט און איז געווארן אייראפעס פירנדיגע פאליטישע און עקאנאמישע קראפט. | ||
אין מזרח דייטשלאנד האט זיך אויפגעבויט אן אנדער לאנד מיט אן אנדערע סאסייאיטי. די קאמוניסטישע רעגירונג סיסטעם האט געהאט די פולע קאנטראל אויף די גאנצע עקאנאמיע און איר אויסגעפירט דורך די פאליציי קראפט וועלכע מען האט דארט אנגערופן די סטאסטי. די ארטיגע רעגירונג האט פארבאטן די געוועזענע נאציס פון ארבעטן אין די סעקטארן פון ערציאונג, געזעץ, און די ארמיי. מזרח דייטשלאנד האט געליטן פון אסאך פראבלעמען און טייל מאל איז פשוט געווען א מאנגל אין עסן. די שטייערן זענען געווען זייער הויך וועלכע האט געפירט צו ריזיגע פראטעסטן וועלכע זענען אפגעשטעלט געווארן מיט געוואלד. אין די ערשטע 15 יאר זענען הונדערטער טויזנטער איינוואוינער אנטלאפן קיין מערב דייטשלאנד, ספעציעל די געלערנטע מענטשן וועלכע האבן געזוכט א פרייערע לעבן צו קענען טאן ביזנעס. זעענדיג אז זי בלייבט באלד אן א מענטשן, האט די קאמוניסטישע מזרח רעגירונג אנגעהויבן בויען א צוים פון שטעך דראט און אייזן צו קענען פארהאלטן די מאסן אויסוואנדערונג. די רעגירונג האט אנגערופן די צוים "די אנטי פאטיסטישע באשיצונג וואנט". די שטעך דראט איז שפעטער איבערגעטוישט געווארן צו א שטיינערנע מויער וועלכע איז באקאנט געווארן אלס די בערלינער וואנט (זעט מער אינפארמאציע אין בייגעלייגטן קעסטל). | אין מזרח דייטשלאנד האט זיך אויפגעבויט אן אנדער לאנד מיט אן אנדערע סאסייאיטי. די קאמוניסטישע רעגירונג סיסטעם האט געהאט די פולע קאנטראל אויף די גאנצע עקאנאמיע און איר אויסגעפירט דורך די פאליציי קראפט וועלכע מען האט דארט אנגערופן די סטאסטי. די ארטיגע רעגירונג האט פארבאטן די געוועזענע נאציס פון ארבעטן אין די סעקטארן פון ערציאונג, געזעץ, און די ארמיי. מזרח דייטשלאנד האט געליטן פון אסאך פראבלעמען און טייל מאל איז פשוט געווען א מאנגל אין עסן. די שטייערן זענען געווען זייער הויך וועלכע האט געפירט צו ריזיגע פראטעסטן וועלכע זענען אפגעשטעלט געווארן מיט געוואלד. אין די ערשטע 15 יאר זענען הונדערטער טויזנטער איינוואוינער אנטלאפן קיין מערב דייטשלאנד, ספעציעל די געלערנטע מענטשן וועלכע האבן געזוכט א פרייערע לעבן צו קענען טאן ביזנעס. זעענדיג אז זי בלייבט באלד אן א מענטשן, האט די קאמוניסטישע מזרח רעגירונג אנגעהויבן בויען א צוים פון שטעך דראט און אייזן צו קענען פארהאלטן די מאסן אויסוואנדערונג. די רעגירונג האט אנגערופן די צוים "די אנטי פאטיסטישע באשיצונג וואנט". די שטעך דראט איז שפעטער איבערגעטוישט געווארן צו א שטיינערנע מויער וועלכע איז באקאנט געווארן אלס די בערלינער וואנט (זעט מער אינפארמאציע אין בייגעלייגטן קעסטל). | ||
אין 969' איז די סאציאלע דעמאקראטישע פארטיי ענדליך געלונגען צו געווינען די מאיאריטעט א דאנק די הילף פון דער פרייער דעמאקראטישער פארטיי וועלכע האט איר אויך געשטיצט. [[ווילי בראנדט]], דער פירער פון דער פארטיי, איז געווארן קאנצלער און געזוכט אנצוקניפן בעסערע באציאונגן מיט | אין 969' איז די סאציאלע דעמאקראטישע פארטיי ענדליך געלונגען צו געווינען די מאיאריטעט א דאנק די הילף פון דער פרייער דעמאקראטישער פארטיי וועלכע האט איר אויך געשטיצט. [[ווילי בראנדט]], דער פירער פון דער פארטיי, איז געווארן קאנצלער און געזוכט אנצוקניפן בעסערע באציאונגן מיט סאוויעטישן רוסלאנד. די סאוועטן האבן זיך געלאזט און בראנדט האט דעגרייכט א 4 קראפטיגע הסכם (אקארד) צו בערלין און די אפיציעלע אנערקענונג פון ביידע רעגירונגען. א יאר דערויף זענען ביידע רעגירונגען איינגעשריבן געווארן און די [[פאראייניגטע פעלקער]] אבער בראנדט האט רעזיגנירט פון זיין בענקל נאך פאר זיין ארבעט איז פארענדיגט געווארן נאכדעם וואס מען איז דערגאנגען אז איינער פון זיין אינערליכע פערזענליכע שטאב איז געווען א שפיאן פאר מזרח דייטשלאנד. | ||
בראנדט איז איבערגענומען געווארן דורך [[העלמוט שמידט]] (1974-1982). נאך שמידט איז דער נעקסטער קאנצלער געווען [[העלמוט קאהל]] (1982-1998) פון דער קריסטלעך דעמאקראטישן פאראיין. קאהל האט געטאן א גוטע ארבעט און ער איז איבעראל באגריסט געווארן דערפאר. ער איז עטליכע מאל ווידער-ערוועלט געווארן און האט געשאפן א פראמינענטן נאמען פאר דייטשלאנד אין דער אינטערנאציאנאלער געמיינדע. צוביסלעך האבן די צוויי דייטשע רעגירונגען אנגעהויבן בעסערע באציאונגן אין פינאנציעלע פראגעס און שפעטער אויך אין נסיעות. אין 987' האט דער מזרח דיישטלאנד פרעזידענט, [[עריך האנעקער]], געבראכן די אייז און איז געווארן דער ערשטער מזרח פרעזידענט אפצוהאלטן אן אפיציעלע באזוך אין מערב דייטשלאנד. | בראנדט איז איבערגענומען געווארן דורך [[העלמוט שמידט]] (1974-1982). נאך שמידט איז דער נעקסטער קאנצלער געווען [[העלמוט קאהל]] (1982-1998) פון דער קריסטלעך דעמאקראטישן פאראיין. קאהל האט געטאן א גוטע ארבעט און ער איז איבעראל באגריסט געווארן דערפאר. ער איז עטליכע מאל ווידער-ערוועלט געווארן און האט געשאפן א פראמינענטן נאמען פאר דייטשלאנד אין דער אינטערנאציאנאלער געמיינדע. צוביסלעך האבן די צוויי דייטשע רעגירונגען אנגעהויבן בעסערע באציאונגן אין פינאנציעלע פראגעס און שפעטער אויך אין נסיעות. אין 987' האט דער מזרח דיישטלאנד פרעזידענט, [[עריך האנעקער]], געבראכן די אייז און איז געווארן דער ערשטער מזרח פרעזידענט אפצוהאלטן אן אפיציעלע באזוך אין מערב דייטשלאנד. | ||
| שורה 193: | שורה 194: | ||
{{היסטאריע פון לענדער אין אייראפע}} | {{היסטאריע פון לענדער אין אייראפע}} | ||
[[ | [[קאַטעגאָריע:היסטאריע פון אייראפע|דייטשלאנד]] | ||
[[קאַטעגאָריע:דייטשלאנד]] | [[קאַטעגאָריע:דייטשלאנד]] | ||
[[ | [[קאַטעגאָריע:אויף יידיש]] | ||
{{קרד/ויקי/יידיש}} | {{קרד/ויקי/יידיש}} | ||
[[he:היסטוריה של גרמניה]] | |||