מייבאים כמותיים, בדוקי עריכות אוטומטית, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, מנטרים, מייבאים, מעדכנים, אספקלריה רעדאקטארן
3,951
רעדאגירונגען
אפדעיט
ק (←פאפולעריטעט און קריטיק: הגהה) |
(אפדעיט) |
||
| (6 מיטלסטע ווערסיעס פון איין אנדער באַניצער נישט געוויזן.) | |||
| שורה 1: | שורה 1: | ||
{{דעסקריפציע|מחבר פון 'שפתי חכמים' (ה'ת"א–ה'תע"ח)}} | {{דעסקריפציע|מחבר פון 'שפתי חכמים' (ה'ת"א–ה'תע"ח)}} | ||
{{אישיות רבנית | {{אישיות רבנית | ||
| בילד = שפתי חכמים.jpg | |||
| כיתוב = שער בלאט פון שפתי חכמים, פראנקפורט תע"ב | |||
| מקום קבורה = קראטאשין | | מקום קבורה = קראטאשין | ||
| תאריך פטירה עברי = כ"ב תמוז ה'תע"ח | | תאריך פטירה עברי = כ"ב תמוז ה'תע"ח | ||
| שורה 9: | שורה 11: | ||
| תאריך פטירה = 1718 | | תאריך פטירה = 1718 | ||
}} | }} | ||
רבי '''שבתי משורר בּאַס''' (ה'ת"א–ה'תע"ח) איז געווען א [[תלמיד חכם]]{{הערה|די רבנים המסכימים אויף זיינע ספרים האלטן זיך צוריק פון אים באטיטלען מיט "מורנו", אנדערש ווי זיין ברודער. זעט [https://tablet.otzar.org/#/b/53386/p/1/t/1734326724717/fs/0/start/0/end/0/c הסכמות צו זיין שפתי ישנים ת"מ].}}, מוכר ספרים, דרוקער, מוציא לאור, און א [[חזנות|חזן]]. ער איז בארימט מיט זיין פירוש '''שפתי חכמים''' אויף [[רש"י]] על התורה, און מיט זיין [[ביבליאגראפיע|ביבליאגראפישע]] ווערק '''שפתי ישנים'''. | רבי '''שבתי (שעפטל){{הערה|1={{לינק|קעפל=מכתב מהגאון רבי שבתי בס משורר בעל השפתי חכמים|זייטל=אפעל auction|דאטום=|אדרעס=https://www.appelauction.com/auction/250-פריטים-נדירים-ומיוחדים-he/lot-98-מכתב-מהגאון-2/}}}} משורר בּאַס''' (ה'ת"א–ה'תע"ח) איז געווען א [[תלמיד חכם]]{{הערה|די רבנים המסכימים אויף זיינע ספרים האלטן זיך צוריק פון אים באטיטלען מיט "מורנו", אנדערש ווי זיין ברודער. זעט [https://tablet.otzar.org/#/b/53386/p/1/t/1734326724717/fs/0/start/0/end/0/c הסכמות צו זיין שפתי ישנים ת"מ].}}, מוכר ספרים, דרוקער, מוציא לאור, און א [[חזנות|חזן]]. ער איז בארימט מיט זיין פירוש '''שפתי חכמים''' אויף [[רש"י]] על התורה, און מיט זיין [[ביבליאגראפיע|ביבליאגראפישע]] ווערק '''שפתי ישנים'''. | ||
==ביאגראפיע== | ==ביאגראפיע== | ||
רבי שבתי איז געבוירן אין יאר ת"א אין שטאט [[קאליש]] אין פוילן, צו זיין טאטן רבי יוסף{{הערה|זיין פאמיליע נאמען איז געווען שטראם ({{צ-ספר|מחבר=רעבעצין בלומא טייטלבוים|שם= Forever in Faith | מקום הוצאה=ביתר עילית|מו"ל=תפוצה|שנת הוצאה= 2015|עמ= 15|ISBN= 978-1-60091-383-9|שפראך=ענגליש}}) | {{מציבה|פה נטמן | ||
איש ישר ונאמן | |||
ה"ה האלוף התורני | |||
מוה"ר שבתי | |||
בעל מחבר שפתי חכמים ושפתי ישנים | |||
בן הקדוש מוה"ר יוסף הי"ד מק"ק קאליש | |||
ביום ה' כ"ב תמוז תע"ח לפ"ק | |||
תנצב"ה}} | |||
רבי שבתי איז געבוירן אין יאר ת"א אין שטאט [[קאליש]] (לויט מאנכע אין שטרים{{הערה|1=שם הגדולים החדש}}) אין פוילן, צו זיין טאטן רבי יוסף{{הערה|זיין פאמיליע נאמען איז געווען שטראם ({{צ-ספר|מחבר=רעבעצין בלומא טייטלבוים|שם= Forever in Faith | מקום הוצאה=ביתר עילית|מו"ל=תפוצה|שנת הוצאה= 2015|עמ= 15|ISBN= 978-1-60091-383-9|שפראך=ענגליש}}; שם הגדולים החדש)}}. ביי דער שוועדישער אינוואזיע אין פוילן {{העב|המלחמה הצפונית הקטנה}}, אין ד' חשון תי"ז, זענען זיינע עלטערן אומגעברענגט געווארן דורך די קאזאקן, צווישן א גרויס טייל פון די אידישע קהילה אין קאליש<ref>[[#רפאל|רפאל]] זייט 175</ref>. | |||
רבי שבתי און זיין עלטערער ברודער, רבי יעקב שׂטרימרשׂ (נפ' תמ"ו), א מקובל, האבן איבערגעלעבט און זענען אנטלאפן קיין [[פראג]]. אין פראג האט ער זיך איינגעהאנדלט א קענטעניס אין ש"ס, לערנענדיג ביי רבי מאיר ווערטירשׂ אין אלטן שול<ref>[[#רפאל|רפאל]] זייט 176</ref>. פארמאגנדיג אן אנגענעמע שטימע, האט רבי שבתי געדינט אלס משורר (באַסיסטא) מיט'ן חזן רבי לייב שיר השירים אינעם [[אלטניי שול]] אין פראג, פון וואס ער האט באקומען די צונעמען "משורר" און "באַס". אין יאר ת"ל איז צו ר' שבתי און זיין ווייב מירל{{הערה|האבערמאן: הערה 8}} געבוירן זיין זון, יוסף. | רבי שבתי און זיין עלטערער ברודער, רבי יעקב שׂטרימרשׂ (נפ' תמ"ו אין ארץ ישראל), א "מקובל ומופלג בדורו, איש האלוקי", האבן איבערגעלעבט און זענען אנטלאפן קיין [[פראג]]. אין פראג האט ער זיך איינגעהאנדלט א קענטעניס אין ש"ס, לערנענדיג ביי רבי מאיר ווערטירשׂ אין אלטן שול<ref>[[#רפאל|רפאל]] זייט 176</ref>. פארמאגנדיג אן אנגענעמע שטימע, האט רבי שבתי געדינט אלס משורר (באַסיסטא) מיט'ן חזן רבי לייב שיר השירים אינעם [[אלטניי שול]] אין פראג, פון וואס ער האט באקומען די צונעמען "משורר"{{הערה|אין הקדמה צו זיין ספר 'שפתי חכמים' שרייבט ער זיך אונטער: נאום שבתי משורר מפראג יצ"ו בן הקדוש מוהרר"י הי"ד.}} און "באַס". אין יאר ת"ל איז צו ר' שבתי און זיין ווייב מירל{{הערה|האבערמאן: הערה 8}} געבוירן זיין זון, יוסף. | ||
זיין ליבע צו ספרים און א קריטיקער געפיל האבן אים צוגעצויגן צו דרוקן און פארעפנטליכן. אין יאר תכ"ט האט ער ארויסגעגעבן אַן איבערגעארבעטע אויפלאגע פונעם ספר 'באר משה', פון רבי משה שׂערטילשׂ, וואס פארטייטשט אויף אידיש די שווערע ווערטער פון חומש און חמש מגילות. רבי שבתי האט צוגעלייגט א קורצער הקדמה אין לשה"ק און אין אידיש, און עטליכע זייטן פון כללי הדקדוק{{הערה|[https://www.google.com/books/edition/ספר_באר_משה/_ItCAAAAcAAJ?hl=en&gbpv=1&dq=inauthor:%22Moše+Śerṭilś%22&pg=PT6&printsec=frontcover#v=onepage&q&f=false ספר באר משה, פראג 1669]}}. דער ספר איז דאן געווען זייער פאפולער צווישן מלמדים, און געוויסע קהילות האבן פארלאנגט אז די מלמדים זאלן זיך באנוצן בלויז מיט דעם<ref>[[#רפאל|רפאל]] זייט 177, לויט ש' אסף, מקורות לתולדות החינוך בישראל.</ref>. | זיין ליבע צו ספרים און א קריטיקער געפיל האבן אים צוגעצויגן צו דרוקן און פארעפנטליכן. אין יאר תכ"ט האט ער ארויסגעגעבן אַן איבערגעארבעטע אויפלאגע פונעם ספר 'באר משה', פון רבי משה שׂערטילשׂ, וואס פארטייטשט אויף אידיש די שווערע ווערטער פון חומש און חמש מגילות. רבי שבתי האט צוגעלייגט א קורצער הקדמה אין לשה"ק און אין אידיש, און עטליכע זייטן פון כללי הדקדוק{{הערה|[https://www.google.com/books/edition/ספר_באר_משה/_ItCAAAAcAAJ?hl=en&gbpv=1&dq=inauthor:%22Moše+Śerṭilś%22&pg=PT6&printsec=frontcover#v=onepage&q&f=false ספר באר משה, פראג 1669]}}. דער ספר איז דאן געווען זייער פאפולער צווישן מלמדים, און געוויסע קהילות האבן פארלאנגט אז די מלמדים זאלן זיך באנוצן בלויז מיט דעם<ref>[[#רפאל|רפאל]] זייט 177, לויט ש' אסף, מקורות לתולדות החינוך בישראל.</ref>. | ||
| שורה 26: | שורה 36: | ||
אין דיהרנפורט תנ"ב איז דורך אים צום ערשטן מאל געדרוקט געווארן דעם מגיני ארץ, דאס איז דער שולחן ערוך מיט די צוויי "מגינים", מגן אברהם און מגן דוד (טורי זהב), ביי די זייטן{{הערה|{{היברובוקס|2=מגיני ארץ|3=45851|מקום הוצאה=דיהרן פארט|שנת הוצאה=תנ"ב}}}}{{הערה|{{שם הגדולים|ספרים|ט|טז}}}}. דער פארמאט איז געווען גאר ערפאלגרייך, איז איבערגעדרוקט געווארן דורך אים אין תס"ב, און ווערט נאכגעמאכט אין כמעט אלע שולחן ערוך דרוקן ביז היינט. | אין דיהרנפורט תנ"ב איז דורך אים צום ערשטן מאל געדרוקט געווארן דעם מגיני ארץ, דאס איז דער שולחן ערוך מיט די צוויי "מגינים", מגן אברהם און מגן דוד (טורי זהב), ביי די זייטן{{הערה|{{היברובוקס|2=מגיני ארץ|3=45851|מקום הוצאה=דיהרן פארט|שנת הוצאה=תנ"ב}}}}{{הערה|{{שם הגדולים|ספרים|ט|טז}}}}. דער פארמאט איז געווען גאר ערפאלגרייך, איז איבערגעדרוקט געווארן דורך אים אין תס"ב, און ווערט נאכגעמאכט אין כמעט אלע שולחן ערוך דרוקן ביז היינט. | ||
דאס לעבן אין דיהרנפורט איז אים נישט געווען לייכט. ער האט געדארפט האנדלען מיט די פיינטשאפט פון זיינע גוי'אישע שכנים, די טיילווייזע | דאס לעבן אין דיהרנפורט איז אים נישט געווען לייכט. ער האט געדארפט האנדלען מיט די פיינטשאפט פון זיינע גוי'אישע שכנים, די טיילווייזע פארניכטונג פונעם דרוק־פּרעסע דורך א פייער אין תס"ח, און באשולדיגונגען קעגן אים דורך קאטויליקן אין פארשפרייטן האס קעגן די קריסטן און דער רעגירונג. צוערשט איז אים געלונגען זיך אפצושאקלען פון די באשולדיגונגען; אבער אין תע"ב האבן די קאטויליקן איבערגע'חזר'ט די באשולדיגונגען און ער איז ארעסטירט געווארן און זיינע ספרים זענען קאנפיסקירט געווארן. נאכ'ן זיין ארעסטירט פאר 10 וואכן איז אים געלונגען צו אויפווייזן די אומוויסנהייט פון זיינע באשולדיגער און ער איז באפרייט געווארן. ער האט אויך געהאט אויסצושטיין היפּשע משפּחה קעגנערשאפט, שטאמענדיג פון דעם וואס ער האט אלס אַן עלטערער מענטש געהייראט א פיל אינגערע פרוי. | ||
רבי שבתי איז אוועק כ"ב תמוז תע"ח און איז באערדיגט געווארן אין קראטאשין{{הערה|האבערמאן: זייט 8}}. | רבי שבתי איז אוועק כ"ב תמוז תע"ח און איז באערדיגט געווארן אין קראטאשין{{הערה|האבערמאן: זייט 8}}. | ||
==ווערק== | ==ווערק== | ||
[[טעקע:שפתי חכמים.jpg|קליין|שער בלאט פון שפתי חכמים, | [[טעקע:שפתי חכמים ריאה.jpg|קליין|א האנט-געמאלענע שער בלאט פון שפתי חכמים, מיט א בילד פון א בהמה'ס [[לונגען]].]] | ||
===שפתי חכמים=== | ===שפתי חכמים=== | ||
פון זיינע וויכטיגסטע דערגרייכונגען, און פאר וועלכע ער איז דער בעסטער געדענקט געווארן, איז זיין פירוש 'שפתי חכמים' אויף רש"י אויף חומש און די חמש מגילות. געדרוקט געווארן ענדע ת"מ אין אמסטערדאם אין א חומש, אין דרוק פון רבי אורי פייוויש הלוי. דער חומש און תרגום איז מוגה געווארן דורך ר' [[שלמה די אוליוירה]], פון די ספרד'ישע רבנים אין אמסטערדאם, א מומחה אין דקדוק. ר' שבתי האט מגיה געווען די רש"י (און די תולדות אהרן, בעל הטורים, און מנין המצוות) און צוגעלייגט מראה מקומות צו פסוקים און מאמרי חז"ל, און בעיקר - צוזאמגעשטעלט דעם פירוש 'שפתי חכמים' אויף רש"י אויף חומש און די חמש מגילות. | פון זיינע וויכטיגסטע דערגרייכונגען, און פאר וועלכע ער איז דער בעסטער געדענקט געווארן, איז זיין פירוש 'שפתי חכמים' אויף רש"י אויף חומש און די חמש מגילות. געדרוקט געווארן ענדע ת"מ אין אמסטערדאם אין א חומש, אין דרוק פון רבי אורי פייוויש הלוי. דער חומש און תרגום איז מוגה געווארן דורך ר' [[שלמה די אוליוירה]], פון די ספרד'ישע רבנים אין אמסטערדאם, א מומחה אין דקדוק. ר' שבתי האט מגיה געווען די רש"י (און די תולדות אהרן, בעל הטורים, און מנין המצוות) און צוגעלייגט מראה מקומות צו פסוקים און מאמרי חז"ל, און בעיקר - צוזאמגעשטעלט דעם פירוש 'שפתי חכמים' אויף רש"י אויף חומש און די חמש מגילות. | ||
| שורה 39: | שורה 49: | ||
שפתי חכמים איז בעיקר א העתק פון ספר מנחת יהודה פון [[רבי יהודה לייב איילנבורג]] אב"ד [[בריסק]]. דער מנחת יהודה איז בעיקר געבויט אויפן [[רבי אליהו מזרחי|מזרחי]], חוץ געוויסע ציטאטן פון זיין רבי'ן רבי בצלאל, און פונעם [[רבי שלמה לוריא|מהרש"ל]], און נאך. רבי שבתי האט איבערגעשריבן דעם מנחת יהודה, איבערגעארבעט דעם לשון און ארויסגענומען די שקלא וטריא, און צוגעלייגט הסבר, געווענליך אין קלאמערן. ער האט אויך צוגעלייגט אויסצוגן פון קיצור מזרחי (ריווא די טרינטו), וואס איז ווארשיינליך פון רבי יוסף אוטולינגו, און פון מאל צו מאל פון נאך ספרים, דבק טוב, קניזל, וכדומה. א פירוש וועלכע ער ברענגט נישט דערצו קיין מקור איז גענומען פון מנחת יהודה אדער פון קיצור מזרחי. רבי שבת פארזיכערט אין זיין הקדמה אז ער האט נישט צוגעלייגט קיין איין ווארט אייגנס, נאר צומאל איבערגעארבעט און אויסגעקלארט דעם לשון פון די פריערדיגע מפרשים. | שפתי חכמים איז בעיקר א העתק פון ספר מנחת יהודה פון [[רבי יהודה לייב איילנבורג]] אב"ד [[בריסק]]. דער מנחת יהודה איז בעיקר געבויט אויפן [[רבי אליהו מזרחי|מזרחי]], חוץ געוויסע ציטאטן פון זיין רבי'ן רבי בצלאל, און פונעם [[רבי שלמה לוריא|מהרש"ל]], און נאך. רבי שבתי האט איבערגעשריבן דעם מנחת יהודה, איבערגעארבעט דעם לשון און ארויסגענומען די שקלא וטריא, און צוגעלייגט הסבר, געווענליך אין קלאמערן. ער האט אויך צוגעלייגט אויסצוגן פון קיצור מזרחי (ריווא די טרינטו), וואס איז ווארשיינליך פון רבי יוסף אוטולינגו, און פון מאל צו מאל פון נאך ספרים, דבק טוב, קניזל, וכדומה. א פירוש וועלכע ער ברענגט נישט דערצו קיין מקור איז גענומען פון מנחת יהודה אדער פון קיצור מזרחי. רבי שבת פארזיכערט אין זיין הקדמה אז ער האט נישט צוגעלייגט קיין איין ווארט אייגנס, נאר צומאל איבערגעארבעט און אויסגעקלארט דעם לשון פון די פריערדיגע מפרשים. | ||
אין יאר תנ"ג האט ר' שבתי דאס איבערגעדרוקט אלס אומאפהענגיגער חיבור, אין זיין אייגענעם דרוק אין [[דיהרנפורט]]. ער האט צוגעלייגט ציטאטן פון 'דברי דוד' פונעם טורי זהב, וואס איז אינצווישן געדרוקט געווארן אינעם זעלבן דרוק. צום דריטן מאל איז עס געדרוקט געווארן אין [[פראנקפורט|פראנקפורט דמיין]] אין יאר תע"ב, דורך רבי יעקב בריסק, וועלכער האט צוגעלייגט געוויסע הוספות צושרייבנדיג "נלי"ט" - נראה לי יעקב טריוויש<ref>[https://beta.hebrewbooks.org/19175 שפתי חכמים], אין היברובוקס</ref>. | אין יאר תנ"ג האט ר' שבתי דאס איבערגעדרוקט אלס אומאפהענגיגער חיבור, אין זיין אייגענעם דרוק אין [[דיהרנפורט]]. ער האט צוגעלייגט ציטאטן פון 'דברי דוד' פונעם טורי זהב, וואס איז אינצווישן געדרוקט געווארן אינעם זעלבן דרוק. צום דריטן מאל איז עס געדרוקט געווארן אין [[פראנקפורט|פראנקפורט דמיין]] אין יאר תע"ב, דורך רבי יעקב ב"ר משה אברהם טרוישׂ אשכנזי פון בריסק, וועלכער האט צוגעלייגט געוויסע הוספות צושרייבנדיג "נלי"ט" - נראה לי יעקב טריוויש<ref>[https://beta.hebrewbooks.org/19175 שפתי חכמים], אין היברובוקס</ref>. | ||
אין יאר תרל"ה איז אין ווילנא געדרוקט געווארן א חומש מיט "עיקר שפתי חכמים", אנגעבליך א קיצור פון שפתי חכמים, ווארשיינליך פארפאסט געווארן דורך די מגיהים אין ווילנער דרוק. עס איז געווארן זייער פאפולער ביז'ן היינטיגן טאג. עס זענען דא שטארקע קריטיק אויף דעם קיצור, בעיקר אויף דעם וואס צומאל לייגט ער צו וואס עס שטייט נישט אין שפתי חכמים, אדער גאר שרייבט פארקערט פון וואס דער שפתי חכמים זאגט{{הערה|זעט למשל {{היברובוקס|רבי מנחם מענדל שניאורסאהן|תורת מנחם התוועדויות תשמ"ח|59244|page=241|באנד=ד|עמ=213|הערה 13}}}}. | אין יאר תרל"ה איז אין ווילנא געדרוקט געווארן א חומש מיט "עיקר שפתי חכמים", אנגעבליך א קיצור פון שפתי חכמים, ווארשיינליך פארפאסט געווארן דורך די מגיהים אין ווילנער דרוק. עס איז געווארן זייער פאפולער ביז'ן היינטיגן טאג. עס זענען דא שטארקע קריטיק אויף דעם קיצור, בעיקר אויף דעם וואס צומאל לייגט ער צו וואס עס שטייט נישט אין שפתי חכמים, אדער גאר שרייבט פארקערט פון וואס דער שפתי חכמים זאגט{{הערה|זעט למשל {{היברובוקס|רבי מנחם מענדל שניאורסאהן|תורת מנחם התוועדויות תשמ"ח|59244|page=241|באנד=ד|עמ=213|הערה 13}}}}. | ||
| שורה 66: | שורה 76: | ||
==דרויסנדיגע לינקס== | ==דרויסנדיגע לינקס== | ||
*{{ויקיטקסט בשורה|שפתי חכמים}} | |||
*{{ספריא|2=שפתי חכמים|3=Siftei_Chakhamim}} | |||
*{{היברובוקס||שפתי ישינים (ב' חלקים)|7406|מקום הוצאה=אמשטירדאם|שנת הוצאה=ת"מ}} | |||
*{{אייוועלט|3577|על הספר שפתי חכמים ומחברו}} | *{{אייוועלט|3577|על הספר שפתי חכמים ומחברו}} | ||
*{{אייוועלט|3575|על הספר לקט בהיר ומחברו}} | *{{אייוועלט|3575|על הספר לקט בהיר ומחברו}} | ||
*{{פורום אהח|הספר עיקר שפתי חכמים ומחברו|13593}} | *{{פורום אהח|1=הספר עיקר שפתי חכמים ומחברו|2=13593|4=ללא}}; {{פורום אהח|1=שפתי חכמים|2=3909|4=ללא}}; {{פורום אהח|1=מי הוא בעל העיקר שפתי חכמים|2=3082|4=ללא}}; {{פורום אהח|האם ה'היכל הברכה' התנגד לרבי שבתאי משורר?|6606}} | ||
* {{דף שער בספרייה הלאומית|987007305633805171|שבתי בן יוסף בס (1641-1718)}} | |||
==רעפערענצן== | ==רעפערענצן== | ||
{{רעפערענצן}} | {{רעפערענצן}} | ||
{{אבן הפינה ארטיקל|}} | |||
{{גרונטסארטיר:משורר בס, שבתי}} | {{גרונטסארטיר:משורר בס, שבתי}} | ||
[[קאַטעגאָריע:פוילישע אידן]] | [[קאַטעגאָריע:פוילישע אידן]] | ||