בדוקי עריכות אוטומטית, אינטערפעיס רעדאקטארן, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, סיסאפן, מייבאים, מעדכנים, מייבא, אספקלריה רעדאקטארן
46,371
רעדאגירונגען
קיין רעדאגירונג באמערקונג
אין תקציר עריכה |
|||
| שורה 15: | שורה 15: | ||
אסאך [[ראשונים]] שרייבן אז רבי אליעזר האט געלעבט אין די צייטן פון די [[תנאים]]. [[רבינו תם]] איז מצדד אז ער איז דער תנא [[רבי אלעזר ברבי שמעון]], אויף וועמען דער [[מדרש]]{{הערה|{{היברובוקס|באבער (רעדאקטאר)|פסיקתא|14056|page=410|עמ=קעט, א}}; {{רבה|ויקרא|ל}}; {{רבה|שיר השירים|ג|ו}}}} זאגט אז ער איז געווען א "פייטן"{{הערה|נאמען=בעתס|{{בבלי|חגיגה|יג|א|מפרש=תוספות|ד"ה=ורגלי}}{{ביאור|די גמרא דארט אין חגיגה זאגט, אז דער מרחק צו גיין פון די ערד ביזן הימל איז א מהלך ת"ק שנה. און אזוי אויך די רגלי החיות פאר זיך איז אויך א מהלך פון ת"ק שנה. ברענגט דארט תוס' דעם פיוט פון ר' אלעזר הקליר וואס זאגט, אז די רגלי החיות זענען א מהלך תקט"ו שנה. תוס' זאגט אויף דעם אז עס זענען דא אזעלכע וואס ווילן טוישן דעם לשון הפיוט און אראפנעמען די ט"ו שנה, כדי אז עס זאל שטימען מיט די גמרא. אויף דעם זאגט אבער תוס' אז עס פעלט זיך נישט אויס, וויבאלד רבי אלעזר הקליר איז געווען א תנא און טאקע נישט קיין צווייטער ווי התנא רבי אלעזר בן רבי שמעון און ווי מיר ווייסן האט ער געוואוינט אין ארץ ישראל. און תוס' ברענגט אראפ א ירושלמי וואו מיר זעען אז די תנאים פון ירושלים האבן געלערנט אז די רגלי החיות זענען א מהלך פון תקט"ו אמות. און ממילא איז פארשטענדליך פארוואס אין פיוט פון רבי אלעזר שרייבט ער כדברי התלמוד ירושלמי.}}}}. דאס איז אויך געברענגט בשמו אין [[מחזור ויטרי]]{{הערה|שם=ויטרי|מחזור ויטרי, {{שיתופתא|Machzor_Vitry,_Laws_of_Rosh_HaShanah/325|סי' שכה}}}}, [[אור זרוע]]{{הערה|אור זרוע, הלכות ק"ש {{שיתופתא|Ohr_Zarua,_Volume_I/19|סימן יט}}}}, און [[שבלי הלקט]]{{הערה|1=שבלי הלקט, {{שיתופתא|Shibbolei_HaLeket/28|סימן כח}}}}. אזוי שרייבן אויך דער רא"ש{{הערה|פסקי הרא"ש ברכות {{על התורה||פרק ה סי' כא|Rosh_Berakhot_5}} שטייט "ויש אומרים שתנא הוא", זעט דארט אין מעדני יום טוב סק"ה}}, [[רבי יהודה שירליאון|תוס' ר' יהודה החסיד]]{{הערה|{{אוצר החכמה|רבי יהודה שירליאון|תוספות רבינו יהודה שירלאון|193|page=139|עמ=ברכות יא, א}}}}, אבודרהם{{הערה|1=אבודרהם פרק ט' ב'}}, און הגהות מיימוניות{{הערה|הגהות מיימוניות, תפילה, פרק ו' ג'}}. דער [[רשב"א]] שרייבט אז ער איז [[רבי אלעזר בן ערך]], לכאורה לויט אן אנדערע גירסא וואס ער האט געהאט אינעם מדרש{{הערה|נאמען=רשבא|{{היברובוקס|2=שו"ת הרשב"א|3=14649|page=216|באנד=א|לינק טעקסט=תס"ט}}}}. די ראשונים טוען מיט דעם אפשלאגן די הלכה'דיגע טענות וואס זענען ארויפגעברענגט געווארן קעגן דאס זאגן פיוטים אינמיטן דאווענען{{הערה|שם=בעתס}}{{הערה|נאמען=רשבא}}. | אסאך [[ראשונים]] שרייבן אז רבי אליעזר האט געלעבט אין די צייטן פון די [[תנאים]]. [[רבינו תם]] איז מצדד אז ער איז דער תנא [[רבי אלעזר ברבי שמעון]], אויף וועמען דער [[מדרש]]{{הערה|{{היברובוקס|באבער (רעדאקטאר)|פסיקתא|14056|page=410|עמ=קעט, א}}; {{רבה|ויקרא|ל}}; {{רבה|שיר השירים|ג|ו}}}} זאגט אז ער איז געווען א "פייטן"{{הערה|נאמען=בעתס|{{בבלי|חגיגה|יג|א|מפרש=תוספות|ד"ה=ורגלי}}{{ביאור|די גמרא דארט אין חגיגה זאגט, אז דער מרחק צו גיין פון די ערד ביזן הימל איז א מהלך ת"ק שנה. און אזוי אויך די רגלי החיות פאר זיך איז אויך א מהלך פון ת"ק שנה. ברענגט דארט תוס' דעם פיוט פון ר' אלעזר הקליר וואס זאגט, אז די רגלי החיות זענען א מהלך תקט"ו שנה. תוס' זאגט אויף דעם אז עס זענען דא אזעלכע וואס ווילן טוישן דעם לשון הפיוט און אראפנעמען די ט"ו שנה, כדי אז עס זאל שטימען מיט די גמרא. אויף דעם זאגט אבער תוס' אז עס פעלט זיך נישט אויס, וויבאלד רבי אלעזר הקליר איז געווען א תנא און טאקע נישט קיין צווייטער ווי התנא רבי אלעזר בן רבי שמעון און ווי מיר ווייסן האט ער געוואוינט אין ארץ ישראל. און תוס' ברענגט אראפ א ירושלמי וואו מיר זעען אז די תנאים פון ירושלים האבן געלערנט אז די רגלי החיות זענען א מהלך פון תקט"ו אמות. און ממילא איז פארשטענדליך פארוואס אין פיוט פון רבי אלעזר שרייבט ער כדברי התלמוד ירושלמי.}}}}. דאס איז אויך געברענגט בשמו אין [[מחזור ויטרי]]{{הערה|שם=ויטרי|מחזור ויטרי, {{שיתופתא|Machzor_Vitry,_Laws_of_Rosh_HaShanah/325|סי' שכה}}}}, [[אור זרוע]]{{הערה|אור זרוע, הלכות ק"ש {{שיתופתא|Ohr_Zarua,_Volume_I/19|סימן יט}}}}, און [[שבלי הלקט]]{{הערה|1=שבלי הלקט, {{שיתופתא|Shibbolei_HaLeket/28|סימן כח}}}}. אזוי שרייבן אויך דער רא"ש{{הערה|פסקי הרא"ש ברכות {{על התורה||פרק ה סי' כא|Rosh_Berakhot_5}} שטייט "ויש אומרים שתנא הוא", זעט דארט אין מעדני יום טוב סק"ה}}, [[רבי יהודה שירליאון|תוס' ר' יהודה החסיד]]{{הערה|{{אוצר החכמה|רבי יהודה שירליאון|תוספות רבינו יהודה שירלאון|193|page=139|עמ=ברכות יא, א}}}}, אבודרהם{{הערה|1=אבודרהם פרק ט' ב'}}, און הגהות מיימוניות{{הערה|הגהות מיימוניות, תפילה, פרק ו' ג'}}. דער [[רשב"א]] שרייבט אז ער איז [[רבי אלעזר בן ערך]], לכאורה לויט אן אנדערע גירסא וואס ער האט געהאט אינעם מדרש{{הערה|נאמען=רשבא|{{היברובוקס|2=שו"ת הרשב"א|3=14649|page=216|באנד=א|לינק טעקסט=תס"ט}}}}. די ראשונים טוען מיט דעם אפשלאגן די הלכה'דיגע טענות וואס זענען ארויפגעברענגט געווארן קעגן דאס זאגן פיוטים אינמיטן דאווענען{{הערה|שם=בעתס}}{{הערה|נאמען=רשבא}}. | ||
אויך [[רבי חיים וויטאל]] ברענגט אין שער הכוונות אז ער האט געהערט אין נאמען פון זיין רבי'ן דער [[אר"י]] אז דער קליר איז רבי אלעזר בר' שמעון{{הערה|{{ספריא|2=שער הכוונות|3=Sha'ar_HaKavanot%2C_Sermons_on_Aleinu_and_the_Prayer_Formula.1.1|4=דרושי עלינו לשבח ונוסח התפילה, א׳|5=ניין}}}}. דער [[יעב"ץ]] ברענגט אין נאמען פון אר"י אז ער איז געווען א [[גלגול נשמות|גלגול]] פון ר' אלעזר ברבי שמעון{{הערה|קולן של סופרים (חגיגה יג.) דער [[חיד"א]] ברענגט עס אין זיין נאמען, אין מחזיק ברכה או"ח קיב, יג}}. דער [[רבי חיים אלעזר שפירא|מנחת אלעזר]] באמערקט אבער אז פון דער לשון האר"י איז משמע אז עס איז יא ממש ער{{הערה|{{היברובוקס|רבי חיים אלעזר שפירא|שו"ת מנחת אלעזר|3=4745|page=49|לינק טעקסט=סימן יא}}}}. | אויך [[רבי חיים וויטאל]] ברענגט אין שער הכוונות אז ער האט געהערט אין נאמען פון זיין רבי'ן דער [[אר"י]] אז דער קליר איז רבי אלעזר בר' שמעון{{הערה|{{ספריא|2=שער הכוונות|3=Sha'ar_HaKavanot%2C_Sermons_on_Aleinu_and_the_Prayer_Formula.1.1|4=דרושי עלינו לשבח ונוסח התפילה, א׳|5=ניין}}}}. דער [[יעב"ץ]] ברענגט אין נאמען פון אר"י אז ער איז געווען א [[גלגול נשמות|גלגול]] פון ר' אלעזר ברבי שמעון{{הערה|[[רבי יעקב עמדין]], מור וקציעה, סי' קיב; הנ"ל, קולן של סופרים (חגיגה יג.); דער [[חיד"א]] ברענגט עס אין זיין נאמען, אין מחזיק ברכה או"ח קיב, יג}}. דער [[רבי חיים אלעזר שפירא|מנחת אלעזר]] באמערקט אבער אז פון דער לשון האר"י איז משמע אז עס איז יא ממש ער{{הערה|{{היברובוקס|רבי חיים אלעזר שפירא|שו"ת מנחת אלעזר|3=4745|page=49|לינק טעקסט=סימן יא}}}}. | ||
עס זענען אבער פארהאן אנדערע ראשונים וואס ברענגען אים אראפ אלס איינער פון די פריערדיגע פייטנים און דערמאנען נישט אז ער איז געווען א תנא{{הערה|{{היברובוקס|2=שו"ת [[רבינו גרשום מאור הגולה]]|3=20241|page=61|לינק טעקסט=סימן א'}}; {{היברובוקס|2=ספר הפרדס הגדול לרש"י|3=37691|page=63|לינק טעקסט=סימן קעד}}}}. אזוי האבן אויך ווארשיינליך אנגענומען די ראשונים וואס קריטיקירן זיינע פיוטים{{הערה|שם=אבע|ווי דער {{תנ"ך|קהלת|ה|א|מפרש=אבן עזרא}}}}. | עס זענען אבער פארהאן אנדערע ראשונים וואס ברענגען אים אראפ אלס איינער פון די פריערדיגע פייטנים און דערמאנען נישט אז ער איז געווען א תנא{{הערה|{{היברובוקס|2=שו"ת [[רבינו גרשום מאור הגולה]]|3=20241|page=61|לינק טעקסט=סימן א'}}; {{היברובוקס|2=ספר הפרדס הגדול לרש"י|3=37691|page=63|לינק טעקסט=סימן קעד}}}}. אזוי האבן אויך ווארשיינליך אנגענומען די ראשונים וואס קריטיקירן זיינע פיוטים{{הערה|שם=אבע|ווי דער {{תנ"ך|קהלת|ה|א|מפרש=אבן עזרא}}}}. | ||
| שורה 21: | שורה 21: | ||
[[רבי יצחק אברבנאל]]{{הערה|{{תנ"ך|שמות|טו|ה|מפרש=אברבנאל}}}} און אנדערע{{הערה|שם=תשומ|[[רבי אלעזר פלעקלש]], שו"ת תשובה מאהבה, {{שיתופתא|Teshuva_MeAhava_Part_I/1|או"ח סימן א}}}} שרייבן אז דאס באזירן פיוטים אויפ'ן גראם אזוי ווי דער קליר האט געטון, געפינט מען נישט ביי די חכמים פון [[משניות]] און [[גמרא]], נאר עס האט זיך אנגעהויבן אין גלות ביי אידישע חכמים וואס האבן זיך דאס געלערנט פון די חכמת השיר פון די [[אראבער]]. | [[רבי יצחק אברבנאל]]{{הערה|{{תנ"ך|שמות|טו|ה|מפרש=אברבנאל}}}} און אנדערע{{הערה|שם=תשומ|[[רבי אלעזר פלעקלש]], שו"ת תשובה מאהבה, {{שיתופתא|Teshuva_MeAhava_Part_I/1|או"ח סימן א}}}} שרייבן אז דאס באזירן פיוטים אויפ'ן גראם אזוי ווי דער קליר האט געטון, געפינט מען נישט ביי די חכמים פון [[משניות]] און [[גמרא]], נאר עס האט זיך אנגעהויבן אין גלות ביי אידישע חכמים וואס האבן זיך דאס געלערנט פון די חכמת השיר פון די [[אראבער]]. | ||
עס זענען געווען וואס האבן געברענגט א ראיה פון די ווערטער "אַאֲבִין תְּשַׁע מֵאוֹת וְעוֹד" אין די | עס זענען געווען וואס האבן געברענגט א ראיה פון די ווערטער "אַאֲבִין תְּשַׁע מֵאוֹת וְעוֹד" אין די [[קרובה]] 'אאביך ביום מבך' פון [[תשעה באב]], וואו מ'זעט אז ער איז געווען איבער 900 יאר נאכ'ן [[חורבן בית המקדש|חורבן]], אין דער צייט פון די גאונים{{הערה|שם=זכי|{{היברובוקס|רבי יוסף שטיינהארט|שו"ת זכרון יוסף|560|page=35|לינק טעקסט=שאלה יג-יד}}}}. אנדערע ווענדן עס אבער אפ, אז חכמים אין שפעטערע דורות האבן אלץ צוגעפאסט די נומער{{הערה|שם=נובי2|דארט=נובי|דארט, הגה מבן המחבר}}. | ||
איינע פון די ראיות וואס רבינו תם ברענגט אז ער איז געווען א תנא איז אז מ'טרעפט נישט קיין פיוטים פון רבי אלעזר אויף די צווייטע טאג יום טוב, וואס דייט אן אז ער האט געלעבט ווען מ'האט נאך מקדש געווען דעם [[חודש]] על פי הראיה{{הערה|שם=בעתס}}. דער [[רדב"ז]] ווענדט אפ דער ראיה, וויבאלד ער איז געווען פון ארץ ישראל וואו מ'האלט דאך אלעמאל נאר איין טאג יום טוב. און אפילו [[ראש השנה]] ווען עס זענען דא צוויי טעג{{הערה|שם=נובי|זעט {{היברובוקס|2=שו"ת [[נודע ביהודה]] מהדורא תנינא|3=14662|page=70|לינק טעקסט=או"ח סימן קיג}}}}, האט אויסגעפעלט בלויז איין פיוט וויבאלד עס איז א יומא אריכתא{{הערה|{{היברובוקס|2=שו"ת הרדב"ז|3=1952|page=389|לינק טעקסט=חלק ג, סימן תתקס"ז (תקל"ב)}}}}{{הערה|דארט=נובי|זעט די הגה פון [[רבי יוסף שאול נאטאנזאהן]] דארט.}}. אזוי אויך קען זיין אז זיין וועג איז געווען צו דיכטן אויף די [[קריאת התורה|קריאה]] פונעם טאג, און קריאת התורה (ביי [[מפטיר]]) ביידע טעג פון ראש השנה זענען די זעלבע{{הערה|זעט: {{צ-זשורנאל|פליישער|לוח מועדי השנה בפיוט לר' אלעזר בירבי קיליר|תרביץ|נב|עמ=252|JSTOR=23595971}}. זעט אויך די פיוטים לראש השנה רעדאגירט פון שולמית אליצור, ירושלים תשע"ד, זייט 161}}. אויך קען זיין אז אין זיין צייט האט מען זיך געפירט אין ארץ ישראל צו האלטן איין טאג אויך ראש השנה{{הערה|אזא מנהג ווערט געברענגט אין בעל המאור [https://rif.alhatorah.org/Parshan/Baal_HaMaor_Rif/Beitzah/2b.1 ביצה דף ג עמוד א]. זעט: {{צ-זשורנאל|מ"ד הֶר|עוד על שני ימים של ראש השנה בארץ-ישראל|תרביץ|נג|עמ=142-143|שנת הוצאה=תשמ"ד|JSTOR=23595766}}; און זעט אויך {{צ-זשורנאל|פליישער|הערה להארה: בדבר שני ימים של ראש השנה בארץ ישראל|דארט|עמ=293-295|JSTOR=23596028}}.}}. | איינע פון די ראיות וואס רבינו תם ברענגט אז ער איז געווען א תנא איז אז מ'טרעפט נישט קיין פיוטים פון רבי אלעזר אויף די צווייטע טאג יום טוב, וואס דייט אן אז ער האט געלעבט ווען מ'האט נאך מקדש געווען דעם [[חודש]] על פי הראיה{{הערה|שם=בעתס}}. דער [[רדב"ז]] ווענדט אפ דער ראיה, וויבאלד ער איז געווען פון ארץ ישראל וואו מ'האלט דאך אלעמאל נאר איין טאג יום טוב. און אפילו [[ראש השנה]] ווען עס זענען דא צוויי טעג{{הערה|שם=נובי|זעט {{היברובוקס|2=שו"ת [[נודע ביהודה]] מהדורא תנינא|3=14662|page=70|לינק טעקסט=או"ח סימן קיג}}}}, האט אויסגעפעלט בלויז איין פיוט וויבאלד עס איז א יומא אריכתא{{הערה|{{היברובוקס|2=שו"ת הרדב"ז|3=1952|page=389|לינק טעקסט=חלק ג, סימן תתקס"ז (תקל"ב)}}}}{{הערה|דארט=נובי|זעט די הגה פון [[רבי יוסף שאול נאטאנזאהן]] דארט.}}. אזוי אויך קען זיין אז זיין וועג איז געווען צו דיכטן אויף די [[קריאת התורה|קריאה]] פונעם טאג, און קריאת התורה (ביי [[מפטיר]]) ביידע טעג פון ראש השנה זענען די זעלבע{{הערה|זעט: {{צ-זשורנאל|פליישער|לוח מועדי השנה בפיוט לר' אלעזר בירבי קיליר|תרביץ|נב|עמ=252|JSTOR=23595971}}. זעט אויך די פיוטים לראש השנה רעדאגירט פון שולמית אליצור, ירושלים תשע"ד, זייט 161}}. אויך קען זיין אז אין זיין צייט האט מען זיך געפירט אין ארץ ישראל צו האלטן איין טאג אויך ראש השנה{{הערה|אזא מנהג ווערט געברענגט אין בעל המאור [https://rif.alhatorah.org/Parshan/Baal_HaMaor_Rif/Beitzah/2b.1 ביצה דף ג עמוד א]. זעט: {{צ-זשורנאל|מ"ד הֶר|עוד על שני ימים של ראש השנה בארץ-ישראל|תרביץ|נג|עמ=142-143|שנת הוצאה=תשמ"ד|JSTOR=23595766}}; און זעט אויך {{צ-זשורנאל|פליישער|הערה להארה: בדבר שני ימים של ראש השנה בארץ ישראל|דארט|עמ=293-295|JSTOR=23596028}}.}}. | ||