4,450
רעדאגירונגען
ק
אריינפיר (פרואוו…) ע"פ עברי, מכלוליזאציע
(רעפערענצן) |
ק (אריינפיר (פרואוו…) ע"פ עברי, מכלוליזאציע) |
||
| שורה 1: | שורה 1: | ||
{{דרעפט}} | {{דרעפט}} | ||
'''קרי און כתיב''' זענען ווערטער אין [[תנ"ך]] וואס ווערן לויט די [[מסורה]] געליינט און ארויסגעזאגט אנדערש ווי עס שטייט ארויסגעשריבן אין פסוק. די אינטערשייד צווישן די קרי און כתיב איז צומאל נאר איבער א נקודה אות, אמאל איז די ווארט אליין אנדערש, און אין נ"ך זענען דא ווערטער וואס שטייען אינגאנצן נישט געשריבן און ווערן געזאגט - 'קרי ולא כתיב', אדער געשריבענע ווערטער וואס ווערן אינגאנצן נישט געזאגט - 'כתיב ולא קרי'. | |||
ביים שרייבן א [[ספר תורה]] שרייבט מען לויט דעם כתיב, און ביי [[קריאת התורה]] ליינט מען ווי די קרי. אין די געדרוקטע חומשים און ספרי תנ"ך שטייט געווענליך ביידע, ווען איינס - די קרי אדער כתיב, געוואנדען אין די דרוק - איז אויף די געווענליכע דעזיין און די אנדערע אויף א באזונדערע אויסשטעל, אין קלאמערן אדער מיט אן אנדערע פאנט. | |||
מיר געפינען מערערע הסברים צו ערקלערן פארוואס אין אסאך פסוקים איז דא א קרי און א כתיב. | מיר געפינען מערערע הסברים צו ערקלערן פארוואס אין אסאך פסוקים איז דא א קרי און א כתיב. | ||
=== הלכה למשה מסיני === | === הלכה למשה מסיני === | ||
דער ערשטער מקור וואו מיר טרעפן די ערשיינונג פון קרי און כתיב איז אין גמרא:{{ | דער ערשטער מקור וואו מיר טרעפן די ערשיינונג פון קרי און כתיב איז אין גמרא:{{ציטוט| תוכן = אמר רבי יצחק, מקרא סופרים, ועיטור סופרים, וקריין ולא כתיבן, וכתיבן ולא קריין, הלכה למשה מסיני.| מקור = {{בבלי|נדרים|לז|ב}}}}די גמרא זאגט דא אז אלע כתיב/קרי זענען הלכה למשה מסיני. ווייטער ברענגט די גמרא אלע ערטער וואו מ'ליינט א ווארט וואס שטייט נישט אדער מ'ליינט נישט א ווארט וואס שטייט יא, און אלע דערפון זענען אין נביאים וכתובים. דאס ברענגט גלייך אויף א שוועריגקייט, ווי קען מען האבן מקובל הלכה למשה מסיני זאכן וואס זענען נאכנישט געווען געשריבן? | ||
דער רדב"ז איז מסביר{{הערה|שו"ת הרדב"ז ח"ג סימן אלף כ}} אז דאס איז אין איינקלאנג מיט דעם וואס חז"ל זאגן{{הערה|{{בבלי|מגילה|יט|ב}}; {{ירושלמי|פאה|ב|ד}}}} אז דער אויבערשטער האט געוויזן פאר משה רבינו אלע חידושי תורה וואס מ'וועט מחדש זיין במשך די דורות. אויפ'ן זעלבן שטייגער האט ער אים אויך געוויזן די נביאים און כתובים, און צוזאמען מיט דעם אלע ערטער וואו דער קרי און דער כתיב זענען אנדערש. | דער רדב"ז איז מסביר{{הערה|שו"ת הרדב"ז ח"ג סימן אלף כ}} אז דאס איז אין איינקלאנג מיט דעם וואס חז"ל זאגן{{הערה|{{בבלי|מגילה|יט|ב}}; {{ירושלמי|פאה|ב|ד}}}} אז דער אויבערשטער האט געוויזן פאר משה רבינו אלע חידושי תורה וואס מ'וועט מחדש זיין במשך די דורות. אויפ'ן זעלבן שטייגער האט ער אים אויך געוויזן די נביאים און כתובים, און צוזאמען מיט דעם אלע ערטער וואו דער קרי און דער כתיב זענען אנדערש. | ||
| שורה 12: | שורה 17: | ||
=== צוויי גירסאות === | === צוויי גירסאות === | ||
דער רד"ק האלט | דער רד"ק האלט{{הערה|הקדמה לספר יהושע}} אז די אלע ערטער וואס מ'טרעפט א כתיב און א קרי, איז וויבאלד נאכ'ן גלות בית ראשון זענען נישט איבערגעבליבן פון די חכמי המקרא און פון די מדיוק'דיגע ספרים, און די אנשי כנסת הגדולה וואס האבן מסדר געווען די ספרים האבן זיך געטראפן מיט אסאך חילופי גירסאות. לויט דעם האבן זיי אויסגעוועלט איינס אריינצושטעלן אינעם כתיב און א צווייטן אוועקצושטעלן ביים ליינען. | ||
מיט דער שיטה גייט אויך דער מאירי{{הערה|{{בבלי|נדרים|לז|ב|מפרש=מאירי}}}} און דער אפודי. | מיט דער שיטה גייט אויך דער מאירי{{הערה|{{בבלי|נדרים|לז|ב|מפרש=מאירי}}}} און דער אפודי. | ||
כאטש דער רד"ק איז דער ערשטער צו פארענטפערן די קשיא פון קרי און כתיב מיט'ן זאגן אז זיי זענען צוויי גירסאות, טרעפט מען שוין דעם עצם געדאנק אין חז"ל{{הערה|{{ירושלמי|תענית|ד|ב}}, {{מסכת קטנה|סופרים|ו}}}} און אזוי שרייבט אויך רש"י דברי הימים.{{הערה|{{תנ"ך|דברי הימים ב|ו|כט}}}} אזוי אויך איז באקאנט אז אין די שפעטערדיגע דורות זענען געווען אסאך חילופי נוסחאות אין די כתבי הקודש, ביז מיר האבן ענדגילטיג מקבל געווען דעם נוסח וואס בן אשר האט מגיה געווען.{{הערה|{{רמב"ם|תפילין ומזוזה וספר תורה|ח|ד}}}} | כאטש דער רד"ק איז דער ערשטער צו פארענטפערן די קשיא פון קרי און כתיב מיט'ן זאגן אז זיי זענען צוויי גירסאות, טרעפט מען שוין דעם עצם געדאנק אין חז"ל{{הערה|{{ירושלמי|תענית|ד|ב}}, {{מסכת קטנה|סופרים|ו}}}} און אזוי שרייבט אויך רש"י דברי הימים.{{הערה|{{תנ"ך|דברי הימים ב|ו|כט}}}} אזוי אויך איז באקאנט אז אין די שפעטערדיגע דורות זענען געווען אסאך חילופי נוסחאות אין די כתבי הקודש, ביז מיר האבן ענדגילטיג מקבל געווען דעם נוסח וואס בן אשר האט מגיה געווען.{{הערה|{{רמב"ם|תפילין ומזוזה וספר תורה|ח|ד}}}} | ||
=== תיקונים פון עזרא הסופר === | === תיקונים פון עזרא הסופר === | ||
| שורה 28: | שורה 33: | ||
=== דער קרי איז מפרש דעם כתיב === | === דער קרי איז מפרש דעם כתיב === | ||
דער מהר"ל | דער מהר"ל{{הערה|תפארת ישראל פרק סו}} איז מסביר אז אינ'אמת'ן איז סיי דער כתיב און סיי דער קרי אריגינעל פון די כתבי הקודש, און דער פסוק איז מתחילה אן געקומען מיט ביידע. די סיבה דערצו לויט אים איז וויבאלד דער כתיב איז דער אמת'ער וועג ווי אזוי דער פסוק דארף שטיין, בעת דער קרי איז מער אויסגעברייטערט און פארשטענדליכער פאר'ן לערנער. דאס מיינט אבער נישט אז ס'איז שפעטער צוגעלייגט, נאר אזוי האט מען מקבל געווען מסיני אז מ'דארף ליינען דעם פסוק אנדערש, מער מבואר, ווי ס'שטייט אינעווייניג. | ||
=== דער כתיב קומט פאר א טיפערער כוונה === | === דער כתיב קומט פאר א טיפערער כוונה === | ||
דער מלבי"ם | דער מלבי"ם{{הערה|הקדמה לספר ירמיהו}} האלט דאס זעלבע ווי דער מהר"ל, אז ביידע זענען אריגינעל א חלק פונעם פסוק, נאר די ראלע פונעם קרי און דעם כתיב איז אנדערש. לויט'ן מלבי"ם איז דער קרי דער פשוט'ער פשט אין פסוק, בעת דער כתיב פארקערפערט אין זיך טיפערע כוונות, למשל טיפער ווי דער פשט וואס מ'זעט אויבנאויף אדער די דרשות פון חז"ל. | ||
=== צוויי מסורות === | === צוויי מסורות === | ||